Seksuele problemen

Lichamelijke oorzaken

• Andere aandoeningen
  Dit kan werkelijk van alles zijn. Het kan bijvoorbeeld zijn dat er iets is waardoor je chronisch moe bent of darmproblemen hebt. Je kunt ook een genitale aandoening hebben, bijvoorbeeld HPV (humaan papillomavirus; genitale wratten) of HSV (herpes simplex virus; pijnlijke zweertjes).
• Bijwerking van medicijnen
  Antidepressiva kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat je minder zin in seks hebt.
• Alcohol en drugs
  Kunnen een rol spelen bij een erectieprobleem.
• Roken, weinig lichaamsbeweging en overgewicht
  Ook deze zaken kunnen bijdragen tot een erectieprobleem.
• Hormonen
  Het komt niet vaak voor, maar een testosterontekort kan (bij mannen én vrouwen) leiden tot minder zin in seks en minder vitaliteit. Bij een tekort kunnen medicijnen worden voorgeschreven om dit aan te vullen.
• Ouder worden
  De overgang kan grote invloed hebben op je seksleven. Verder neemt na je veertigste het testosteron af met ongeveer 1,5% per jaar. Het seksueel verlangen vermindert geleidelijk en soms onmerkbaar. Ouderen hebben meestal niet de sterke seksuele belangstelling die men had toen men jonger was. Maar het is niet zo dat ouderen helemaal geen zin in seks hebben.

Pijn

Er zijn mensen die pijn bij de seks opzoeken, omdat ze daar opgewonden van worden. Seks kan ook juist een goede pijnstiller zijn als je chronische pijn hebt. Maar pijn kan ook maken dat je niet kunt genieten van seks.

Wat voor pijn kan je in de weg zitten bij seks?

• Pijn die je de hele dag hebt
• Pijn in je vagina, anus, penis of borsten
• Vrouwen hebben soms zo veel pijn dat penetratie niet of nauwelijks mogelijk is. Vaak komt pijn door een combinatie van lichamelijke en psychologische factoren. Er zijn verschillende soorten vaginale pijn:
  o Het naar binnen gaan van de penis kan pijn veroorzaken (oppervlakkige pijn) of juist het doorstoten ervan (diepe pijn).
  o De hele vulva kan pijnlijk zijn of alleen een gedeelte.
  o De pijn kan door aanraking ontstaan of de hele tijd aanwezig zijn.
• Een veel voorkomende lichamelijke factor is dat de vagina droog en weinig doorbloed is. Soms kan crème of glijmiddel daarbij helpen.
• Ook mannen kunnen last hebben van pijn, bijvoorbeeld van bekkenbodempijn, een nauwe voorhuid of andere pijn in het onderlijf. Als je klachten hebt aan je anus, of je kunt hem moeilijk ontspannen, kan anale seks pijnlijk zijn.
• Pijn in andere lichaamsdelen waar je bij de seks last van hebt.

Zin

Minder seksueel verlangen oftewel geen zin in seks komt veel voor; bij mensen met én zonder hiv. Alleen jij kunt zeggen of je ‘minder zin hebben’ als een probleem ervaart. Als iemand veel minder zin heeft dan normaal, dan kan dat bijvoorbeeld komen door depressiviteit. Depressiviteit gaat vaak samen met chronische vermoeidheid en minder zin in seks. Soms staat die geringe seksdrive op zichzelf. Het komt weinig voor, maar heel soms is de oorzaak dat iemand te weinig testosteron heeft. Dat kan bij mannen gebeuren, maar ook bij vrouwen. Als dat zo is, dan heeft het zin om testosteron te geven in de vorm van capsules, gel of injecties. Dan zie je soms dat mensen veel energieker worden en dat ook de seksdrive weer terugkomt.

Is het voor jou zelf een probleem dat je minder zin in seks hebt? Of is het probleem eigenlijk dat je partner meer zin in seks heeft dan jij?

Heb je wel eens ervaren dat je vooraf niet zo’n zin had, maar dat je seksueel opgewonden werd terwijl je seksueel werd gestimuleerd? Dus gaandeweg, zeg maar. Als dat zo is, dan kun je dus ook het initiatief nemen tot seks zónder dat je vooraf zin hebt.

Psychische oorzaken

 

• Heb je psychische problemen?
  Er kan een wisselwerking zijn: een psychisch probleem kan voor een seksueel probleem zorgen, maar andersom kan een seksueel probleem ook tot psychische problemen leiden.
• Hoe gaat het met je stemming?
• Heb je last van stress, overspannenheid, angst of depressiviteit?
• Is er een negatieve gebeurtenis in je leven die meespeelt?
  Bijvoorbeeld problemen op je werk, het overlijden van een dierbare of slecht nieuws over je eigen gezondheid.
• Ben je tevreden over je uiterlijk? Of schaam je je voor je lichaam?
• Zijn er bepaalde handelingen of situaties die een negatieve betekenis voor jou hebben?
  Bijvoorbeeld: klaarkomen roept angst op om hiv over te dragen. Of: neuken roept het beeld op van misbruik in het verleden.
• Ga je seks uit de weg om niet met je seksuele probleem geconfronteerd te worden?
  Je doet bijvoorbeeld voor je partner alsof je slaapt en je maakt jezelf wijs dat je te moe bent voor seks. Maar eigenlijk wil je geen seks omdat het pijn doet, omdat je niet kunt klaarkomen of omdat je er negatieve gevoelens door krijgt.
• Last but not least: zijn er gedachten en gevoelens die ervoor zorgen dat je seksuele probleem blijft bestaan? Zoals bijvoorbeeld:
  o Ik kan niet goed praten met mijn partner over wat ik lekker vind en over wat ik wel en juist niet wil.
  o Tijdens de seks denk ik vaak aan ‘wat hoort’ en ‘wat niet hoort’.
  o Ik moet en ik zal klaarkomen.
  o Ik vertel mijn partner niet dat ik pijn heb bij het neuken; dan ben ik bang dat ik tekortschiet

Kijk pdf hier (168 KB) voor een uitgebreide lijst met dit soort vragen, om verder te komen bij het verkennen van het probleem.

Angst

Angst speelt vaak een rol bij seksuele problemen. Bijvoorbeeld angst voor pijn of angst om je hiv over te dragen. Die angst kan ervoor zorgen dat je seks uit de weg gaat. Vervolgens neemt de angst dikwijls alleen maar toe, omdat je door die vermijding geen kans krijgt om te ervaren dat je die angst ook achter je kunt laten. Als dit aan de hand is, krijg je vaak een advies dat erop gericht is om je angst te verminderen, bijvoorbeeld door een ‘neukverbod’. Als je met jezelf of met je partner afspreekt dat je niet gaat neuken, maar wel lichamelijke intimiteit gaat zoeken, kun je ervaren wat het met je doet als je jezelf stap voor stap blootstelt aan datgene waarvoor je bang bent. Zo kun je je angst verminderen door je gedrag aan te passen. 

Veranderd uiterlijk

Sommige mensen met hiv hebben vetverplaatsing. Hun lichaam is veranderd door de medicijnen of door hiv zelf. (De hiv-remmers die in het verleden vaak vetverplaatsing hebben veroorzaakt, worden nu vrijwel niet meer voorgeschreven.) Dit veranderde uiterlijk kan je seksualiteit beïnvloeden.

Voor iemand met vetverplaatsing is het nogal eens moeilijk om zichzelf te accepteren. Ik schroom niet om een plastisch chirurg in te schakelen. Vaak kan de vergoeding door de zorgverzekering worden geregeld. Het kan je zelfvertrouwen opkrikken als je er dan beter uit gaat zien. Maar het is niet altijd zo dat seksuele problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen na plastische chirurgie.
Jolanda Schippers, verpleegkundig hiv-specialist

Ook kan het moeilijk zijn dat je uiterlijk verandert omdat je ouder wordt. Je leest hier meer over seks als je ouder wordt. 

Orgasmeproblemen

Er is nog veel onbekend over het orgasme. Wat we wel weten, is dat het de beloning van je hersenen is voor seks. Een orgasme wordt zeer verschillend beleefd, maar het is een piekervaring van intens genot. Je bent als het ware in een ander bewustzijn. Je krijgt een gevoel van ontlading en je bekkenbodem, anus en bij vrouwen ook de baarmoeder trekken samen. Je hebt een orgasmeprobleem als je na normale seksuele stimulatie niet, moeilijk of juist vroeg klaarkomt en dat als een probleem ervaart.

Ongeveer één op de drie vrouwen komt geregeld klaar tijdens seks met een partner. Er zijn vrouwen die wel klaarkomen bij masturbatie, maar niet tijdens seks. De ene vrouw vindt dat een probleem, de andere niet.

Bij veel mensen heeft zich de opvatting vastgezet dat seks zonder klaarkomen eigenlijk niet telt. Wanneer je dan op enig moment moeite krijgt om een orgasme te bereiken, wordt seks een stressvolle aangelegenheid. Bij sommige mannen met hiv is het klaarkomen in de partner (zelfs als je undetectable bent of een condoom gebruikt, en soms zelfs als de partner ook hiv heeft) toch zo beladen, dat dat niet lukt.

Het omgekeerde komt ook voor: een vroegtijdige zaadlozing. Een vroegtijdige zaadlozing is klaarkomen binnen één minuut na penetratie, zonder dat de man de zaadlozing kan beheersen en waarbij hij dat als probleem ervaart. Tabletten of zalf kunnen soms helpen, maar je kunt jezelf ook trainen bij het uitstellen.

 

Erectieproblemen

Als je een erectieprobleem hebt, lukt het je niet of niet altijd om een goede erectie te krijgen en te houden. Net zoals bij veel andere seksuele problemen kunnen bij een erectieprobleem lichamelijke en psychische factoren een rol spelen. Ook je (seks)relatie kan van invloed zijn, bijvoorbeeld een partner die afwijzend of lauw reageert of jouw angst dat je partner via jou hiv oploopt. Een erectieprobleem kan ook een bijwerking van hiv-remmers of antidepressiva zijn. Als je wel eens een ochtenderectie hebt of een erectie wanneer je masturbeert, dan ‘doet ie het’. Dan is er dus lichamelijk niks aan de hand en moet de oorzaak psychisch zijn. Als de erectieproblemen langzamerhand zijn ontstaan, dan is de oorzaak vaak lichamelijk.

Als iemand plotseling geen erectie meer kan krijgen of houden, dan is er meestal psychisch iets aan de hand. Als je gefixeerd raakt op je erectie, kan dat het probleem verergeren. Bij een jongere man heeft een erectieprobleem vaak een psychologische oorzaak. Hoe ouder je bent, hoe groter doorgaans de rol van lichamelijke factoren.

Hiv-remmers en andere medicatie (zoals antidepressiva) kunnen de zin in seks doen afnemen en tot erectieproblemen leiden. Wat betreft de hiv-remmers kan misschien verandering van combinatie helpen. (Een probleem is alleen dat het eigenlijk onduidelijk is welke hiv-remmers wat dit betreft gunstig of ongunstig tegen de andere afsteken.) Als andere medicatie de oorzaak is dan kan verandering van die medicatie een oplossing geven.

Van prestatie en frustratie naar plezier en opwinding
Ik ga in gesprek met de cliënt: Wat betekent het erectieprobleem voor je? En voor je relatie? Hoe ga je ermee om? Het komt nogal eens voor dat iemand met een erectieprobleem seks gaat vermijden. Seks is dan niet meer gekoppeld aan beloning en plezier, maar aan frustratie: je faalt als man. Mannen hebben in hun kop: goede seks is een stijve, is neuken, is spuiten. Als je geen stijve hebt, ben je niet opgewonden en kan er niks meer. Als dat je definitie van goede seks is, dan ligt het accent meer op presteren dan op plezier hebben. Als iemand een erectieprobleem heeft, dan is het goed om die fixatie op het presteren weg te halen. Mijn advies is dan: neuk eens een tijdje niet meer en kijk wat je verder leuk vindt. Ik zeg vaak: op een slappe eikel zitten evenveel zenuwen die gevoelig zijn als op een stijve. Je kunt met een slappe ook een orgasme krijgen. Goede seks gaat om spelen met plezier en opwinding. Als je gefixeerd bent op je erectiestoornis, haalt dat je opwinding weg. Ik stimuleer mensen om de aandacht te verleggen, van de erectie naar de verbinding met de ander.
Adrie Heijnen, arts-seksuoloog

Erectiemiddelen
Als de zin in seks er wel is maar het door erectieproblemen niet allemaal lukt dan zijn erectiemiddelen een mogelijke oplossing. (Overigens worden deze pillen niet alleen voor erectieproblemen gebruikt, maar ook voor recreatieve doeleinden.) De pillen zorgen alleen voor een erectie als er seksuele opwinding is. De bekendste erectiepil is Viagra (sildenafil), maar er zijn nog een aantal Viagra-achtige middelen zoals Cialis (tadalafil) en Levitra (vardenafil). Daarnaast is er Uprima (apomorfine) dat op een andere manier werkt. De eerste drie middelen zorgen er op een directe wijze voor dat bij seksuele opwinding meer bloed in de penis kan komen. Uprima doet dat indirect via de hersenen.
Viagra en Levitra worden even snel na inname (ongeveer een uur) effectief en die effectiviteit houdt ook ongeveer even lang aan. Cialis wordt sneller effectief (binnen een half uur) en die effectiviteit houdt ook langer aan (ruim 24 uur, soms zelfs 36 uur) en wordt daarom wel 'weekend-Viagra' genoemd. Uprima werkt even snel als Cialis, maar de effectiviteit houdt minder lang aan. Bovendien heet Uprima minder effectief te zijn.

Als je een erectiemiddel gaat gebruiken, is het goed om het volgende te weten:

• De middelen werken niet meteen, maar na een halfuur of een uur.
• De middelen leiden alleen tot een erectie bij seksuele stimulatie.
• Pas na vier tot zes keer gebruik werken de middelen echt goed.
• De meest voorkomende bijwerking is hoofdpijn. Vaak verminderen of verdwijnen de bijwerkingen na een paar keer.
• Viagra en Levitra werken het best als je ze drie uur of langer na een maaltijd slikt, omdat ze na vet eten langzamer worden opgenomen.
• Het is een fabeltje dat je door erectiemiddelen een grotere kans loopt op hart- en vaatziekten.

Kruidenmiddelen, nep-Viagra en andere erectiepillen
Naast Viagra worden er ook kruidenmiddelen aangeboden waarvan geclaimd wordt dat ze goed zijn voor de erectie en bovendien geen bijwerkingen zouden hebben, omdat het puur natuurlijke middelen zouden zijn. Bijna altijd bevatten deze middelen Viagra, Cialis of Levitra of slecht onderzochte varianten daarvan. Het RIVM heeft dit in Nederland onderzocht en vond in 2010 tweeënveertig varianten van deze middelen. Deze middelen worden niet allemaal als kruidenmiddelen aangeprezen, maar soms ook als echte geneesmiddelen. Deze Viagra en kopieën van de andere erectiepillen zijn niet geregistreerd in de Europese Unie. Dat betekent dat ze illegaal op de markt worden gebracht en dat er dus hoegenaamd geen controle is op de kwaliteit van het spul. Je weet dus niet wat je koopt. In feite zijn het illegale drugs, net als overigens de meeste herbale erectiepillen.

Interacties
Proteaseremmers (een categorie hiv-remmers) versterken de werking van Viagra, Cialis en Levitra, waardoor je eerder een overdosis krijgt. Een lagere dosis dan normaal is dus belangrijk bij dergelijke combinaties. Voor Viagra in combinatie met proteaseremmers geldt: neem alleen de laagste dosis: 25 mg per 48 uur. Tussen Uprima en proteaseremmers lijkt geen interactie van betekenis te bestaan. Uprima lijkt daardoor het eerstekeusmiddel voor proteaseremmergebruikers, maar velen zullen vanwege het effect toch de voorkeur voor Cialis hebben.

Er bestaat een ernstige interactie tussen aan de ene kant Viagra, Cialis en Levitra en aan de andere kant poppers. Deze middelen moet je niet met poppers combineren omdat er anders levensbedreigende bijwerkingen kunnen ontstaan. De middelen verhogen de bloedspiegel van poppers, met als gevolg een groot risico voor sterk verlaagde bloeddruk, wat uiteindelijk dodelijk kan zijn. Tussen Uprima en poppers bestaan minder ernstige interacties, hoewel de bijsluiter wel maant tot voorzichtigheid met het combineren.

Zonder seksdrive heeft zo’n pil geen zin
Soms kan een erectiepil helpen, bijvoorbeeld als het niet lukt om lang een stijve te houden. Zo’n erectiepil kan er dan voor zorgen dat je steviger in je schoenen staat. Maar als iemand helemaal geen seksdrive heeft of niet opgewonden wordt, dan heeft een erectiepil geen zin. Een erectiepil kan worden voorgeschreven door de huisarts en door een arts-seksuoloog. De ene hiv-behandelaar schrijft ook een erectiemiddel voor, de andere laat dat over aan die andere artsen. Als de arts een recept voor een erectiemiddel uitschrijft, moet je dat in de apotheek zelf betalen. Het kost ongeveer tien euro per pil. Veel mensen kopen via internet een erectiemiddel, bijvoorbeeld Kamagra. Dat middel lijkt sterk op Viagra en is veel voordeliger. Het risico is wel dat je nooit zeker weet wat er allemaal in zo’n pil zit: het kan zijn dat die pil niet werkt of schadelijk is.
Loek Elsenburg, verpleegkundig hiv-specialist

Acceptatie
Als je, bijvoorbeeld door een andere aandoening, helemaal geen erectie meer kunt krijgen, dan komt binnen je relatie de vraag: Hoe gaan wij hier samen mee om? Hoe behouden we de intimiteit? Wil jij voortaan seks met een ander? Betekent dit het einde van onze relatie? Of kunnen we op een andere manier een goede relatie hebben?
Eva Buitenhuis, psycholoog-seksuoloog (een uitgebreider artikel over haar lees je pdf hier (111 KB) ).

 

Seksverslaving

Seksverslaving komt vooral onder homomannen nogal eens voor. Het is geen kwestie van een norm: als je meer dan zoveel keer per week seks hebt, dan ben je verslaafd. Het verschil tussen ‘lekker veel seks’ en seksverslaving: seks is een verslaving als jij of iemand in je omgeving het als een probleem ervaart en als het niet beheersbaar is: je hebt het gevoel dat je het móet doen. Je kunt er niet voor kiezen om iets anders te doen, en je geniet er ook niet van. Het is dwangmatig en beheerst een groot deel van je dagelijks leven.

Leegte opvullen
Vroeger moest je de deur uit voor seks. Nu kun je via internet de hele dag met seks bezig zijn. Vaak is het om de leegte in je leven op te vullen. Waar het om gaat, is: heb jij er last van? Of heeft je partner er last van? Het heeft weinig zin om te focussen op wat je allemaal niet meer zou mogen. Ik stimuleer iemand om erover na te denken: wat maakt dat ik steeds op zoek ga naar seks? Bij seks krijg je een adrenalineshot en daar kun je verslaafd aan raken. Als iemand een uitbundig seksleven heeft, geeft seks je energie. Als je seksverslaafd bent, voel je je na de seks doorgaans leeg. Dikwijls gaat seksverslaving samen met een gevoel van neerslachtigheid en met weinig zelfrespect. Het wordt nogal eens stil als ik iemand die seksverslaafd is, vraag: ‘Wat vind je nou leuk aan seks?’ Ik zie dan dat iemands gevoel van eigenwaarde bij elke keer dat hij seks heeft, verder wordt aangetast.
Adrie Heijnen, arts-seksuoloog (een uitgebreider interview lees je pdf hier (113 KB) ).

 

Buiten reguliere gezondheidszorg

Naast reguliere zorgverleners die je kunnen helpen bij seksuele problemen, kun je ook buiten de gezondheidszorg terecht, bijvoorbeeld bij een sekscoach. Zo’n sekscoach kan over veel waardevolle kwaliteiten beschikken, maar heeft geen medische opleiding.

Duidelijke taal!

Het kan zijn dat je je schaamt, of dat je niet zo makkelijk praat over je seksualiteit. Een seksuoloog ‘doet niet anders’ dan over seks praten, maar bij een andere zorgverlener kan het voorkomen dat hij of zij óók niet zo makkelijk over seks praat, net als jij. Daardoor gebeurt het nog wel eens dat het gesprek vaag blijft en niet concreet wordt. Maar als jij wilt werken aan je seksuele probleem, dan is het van belang om heel duidelijk te benoemen wat er precies aan de hand is: Wat is je probleem? Wat is je ervaring? Wat voel je en wat denk je? Wat wil je?

Wat doet een zorgverlener

Een zorgverlener stelt de diagnose, onderzoekt de eventuele samenhang met een andere lichamelijke of psychische aandoening, geef voorlichting, kan adviseren om bepaalde middelen te gebruiken en kan huiswerkopdrachten geven.

Vergoeding
De regeling kan jaarlijks veranderen, maar vaak vergoedt de zorgverzekeraar de behandeling door een psycholoog of seksuoloog. Het is zinvol dit vooraf na te vragen bij de seksuoloog en/of de zorgverzekering.

• Of de zorg wordt vergoed kan afhangen van de opleiding en registratie van de psycholoog of seksuoloog.
• Het kan zijn dat je zorgverzekering alleen een vergoeding geeft voor de zorg door psychologen of seksuologen met wie men een contract heft.
• Het kan zijn dat je zorgverzekering alleen een maximaal aantal sessies of een maximaal bedrag vergoedt.
• Het kan zijn dat er een eigen bijdrage per sessie is.
• Valt de zorg onder de basisverzekering? Zo nee, dan wordt het misschien door een aanvullende verzekering gedekt. Heb jij die aanvullende verzekering?