Mental health wordt in het Nederlands “psychische gezondheid”, “geestelijke gezondheid” of “mentale gezondheid” genoemd. Er is niet één definitie van mentale gezondheid. Mentale gezondheid is niet slechts de afwezigheid van psychische problemen of stoornissen. Mentale gezondheid is een algeheel goed voelen, wat lastig te definiëren is.
De mentale en fysieke gezondheid beïnvloeden elkaar. Je fysiek fit en lekker in je vel voelen verbetert de mentale gezondheid. Maar de mentale gezondheid heeft ook invloed op de fysieke gezondheid: mentale gezondheid is gerelateerd aan therapietrouw, goed voor jezelf zorgen en bewegen.
Symposium ‘Hiv and Mental Health’
Op dinsdagavond 16 oktober vond het symposium Hiv and Mental health plaats in Amsterdam. Het was een lange tijd geleden dat er voor het laatst een symposium over dit onderwerp plaatsvond in Nederland. Dit laat zien dat er relatief weinig aandacht is voor de mentale gezondheid van mensen met hiv, terwijl mentale gezondheid zo belangrijk is. Op het symposium werd gesproken door Guido van den Berk (internist) en Erik van Gorsel (psychiater) van het OLVG in Amsterdam, Robert Remien (psycholoog) en Glenn Treisman (psychiater), beiden professor in Amerika. Hiernaast presenteerden Sanne van Luenen, Nadia Garnefski en Vivian Kraaij (alle drie psycholoog aan de Universiteit van Leiden) hun online interventie voor het verminderen van symptomen van depressie bij mensen met hiv.
Guido van den Berk liet zien dat de vierde “90” bij de 90-90-90 doelen ook zeer belangrijk is. De 90-90-90 doelen zijn: minstens 90% van de mensen met hiv diagnosticeren en in zorg hebben, minstens 90% van deze mensen op hiv-remmers, en bij minstens 90% van deze mensen een onmeetbare viral load. Hier wordt tegenwoordig vaak een vierde “90” aan toegevoegd: goede mentale gezondheid bij minstens 90% van de mensen met hiv. Hierna gaf hij uitleg over de inzet van Value Based Healthcare om mentale gezondheid van mensen met hiv te verbeteren. Erik van Gorsel vertelde over mentale zorg aan mensen met hiv binnen het OLVG.
Professor Robert Remien gaf een overzicht van mentale gezondheid van mensen met hiv. Zijn motto is: “No health without mental health”. Hij vertelde over de interactie tussen mentale gezondheid en hiv. Mensen met verminderde mentale gezondheid hebben vier tot tien keer meer kans op het krijgen van hiv. Ook dragen stemmingsstoornissen en alcohol- en drugsverslaving bij aan de kans op hiv.
Hiernaast verhoogt hiv de kans op mentale problemen, zoals depressie en angststoornissen. Hier draagt het stigma aan bij, maar het effect van hiv op het lichaam (of het bijvoorbeeld in de hersenen komt) heeft eveneens invloed op de mentale gezondheid.
Hiernaast liet professor Robert Remien zien dat het bij hiv-zorg soms moeilijk is om mensen in zorg te houden en therapietrouw te maken en te houden, maar dat dit bij de mentale zorg nog ingewikkelder is. Er zijn veel mensen met mentale problemen die niet gediagnosticeerd worden, en ook zijn er veel mensen die stoppen met een behandeling.
Sanne van Luenen, Nadia Garnefski en Vivian Kraaij hebben een online interventie opgezet om symptomen van depressie bij mensen met hiv te verminderen. Een samenvatting van dit onderzoek komt binnenkort op het medische blog.
Professor Glenn Treisman gaf een mooi voorbeeld van hoe hij patiëntgerichte (patient-centred care) zorg levert. Hij vertelde dat het vaak lastig is om iemand te behandelen die verschillende mentale en fysieke problemen heeft, vooral wanneer iemand niet mee wil werken. Hij benoemde dat er een groot verschil is tussen patiëntgerichte zorg en alles doen wat een patiënt wil. Hier voegde hij aan toe dat het per patiënt verschilt hoe ver je kan gaan in het tegen zichzelf beschermen, wanneer de (mentale) gezondheid in gevaar is. Hij eindigde met een verhaal over een succesvolle behandeling van één van zijn patiënten.
Informele zorg als aanvulling op de formele zorg
Het was een leerzame avond en de mentale gezondheid is weer op de agenda is gezet. Er is meer aandacht voor mentale gezondheid van mensen met hiv nodig. De pagina 'psychosociale gezondheid' onder het thema Gezond leven zal binnenkort geüpdatet worden.
Maar wat doet de Hiv Vereniging om de mentale gezondheid van mensen met hiv te verbeteren? De Hiv Vereniging biedt geen formele zorg aan, zoals gesprekken met psychologen of psychiaters. We hebben wel een ruim aanbod aan informele zorg. Deze informele zorg is een aanvulling op de formele zorg.
Wat kun je doen als je voor je gevoel ‘vast’ zit en graag wil praten met andere mensen met hiv?
- De Hiv Vereniging organiseert met enige regelmaat op meerdere plekken in het land (steden met een hiv-behandelcentrum) een workshopreeks van zes bijeenkomsten voor mensen met hiv. Deelname is gratis! Hier leer je over leven met hiv en ontmoet je andere mensen met hiv.
- Een face-to-face-gesprek aanvragen met iemand met hiv, of het Servicepunt bellen. Zo kun je laagdrempelig praten over leven met hiv. Het gesprek is niet bedoeld voor mensen die nog enorm worstelen met hun hiv-status. Dan is peer-counseling misschien een betere optie.
- Peer-counseling aanvragen via de Hiv Vereniging. Er wordt dan een getrainde peer gezocht die bij je past, hier kun je gesprekken mee voeren over onderwerpen die voor jou belangrijk zijn. Je kan echt doorpraten met iemand die al langer leeft met hiv en die luistert vanuit ervaringsdeskundigheid en empathie.
- Ook kun je je aansluiten bij een groep of regio van de Hiv Vereniging. Er zijn groepen voor families, jongeren, adolescenten, homomannen, vrouwen, mensen met een migratie-achtergrond, long term survivors en heteromannen. Bekijk hier het overzicht van de groepen en wat ze te bieden hebben. De volgende regio’s zijn actief: Groningen/Friesland/Drenthe, Oost-Nederland, Amsterdam, Den Haag/Leiden, Rotterdam, Brabant, en Limburg. Meer informatie over de regio’s vind je hier. Natuurlijk organiseren we ook evenementen waar voor iedereen wat te halen valt, zoals de Communitydag Share the Power op 16 februari 2019.
Wat kun je doen als je je mentaal niet gezond voelt en je hier formele hulp bij wil?
- Dit aankaarten bij de hiv-behandelaar of hiv-consulent, hij of zij kan je doorverwijzen naar een (soms in hiv-gespecialiseerde) psycholoog of psychiater.
- Dit aankaarten bij de huisarts, hij of zij kan je doorverwijzen naar een praktijkondersteuner, psycholoog of psychiater.
- Als je last hebt van gedachten over zelfmoord hebt: 113 bellen of met 113 chatten. Hier vind je contactgegevens van 113.
Chat via Whatsapp 
