Het nieuwe coronavirus dook eind 2019 op in de plaats Wuhan in China. De naam van het virus is ‘COVID-19’, maar het wordt ook wel 2019-nCoV of het Wuhan-virus genoemd (de naam Wuhan-virus gebruiken we niet i.v.m. stigma). Het is nog niet bekend hoe het nieuwe coronavirus bij de mens is gekomen, en er worden momenteel extra preventiemaatregelen genomen. Het is belangrijk dat er naast de preventiemaatregelen ook een vaccinatie en/of behandeling wordt gevonden. Momenteel wordt onder andere de hiv-medicatie lopinavir/ritonavir (merknaam Kaletra) getest als mogelijke behandeling van het nieuwe coronavirus. De eerste resultaten zijn echter niet veelbelovend, het lijkt erop dat lopinavir/ritonavir niet werkt als behandeling van COVID-19.
Coronavirussen
Het virus behoort tot de zogeheten ‘corona’ virussen. Corona is het Latijnse woord voor kroon, en omdat de randen van het virus op kroontjes lijken is dit type virus zo genoemd. Naast het nieuwe coronavirus zijn ook SARS en MERS coronavirussen. De meeste mensen met het nieuwe coronavirus worden vanzelf beter zonder medicatie. Maar SARS, MERS en ook het nieuwe coronavirus kunnen dodelijke longontstekingen veroorzaken.
Lopinavir /ritonavir als behandeling van coronavirussen
Lopinavir/ritonavir is een proteaseremmer. Zowel hiv als het nieuwe coronavirus gebruiken het enzym protease om zich te vermenigvuldigen. Lopinavir/ritonavir werd in 2000 in Amerika en in 2001 in Europa goedgekeurd. Het is een relatief makkelijk middel om te testen, omdat het al op de markt is en men ruime ervaring met het middel heeft.
Een gerandomiseerde gecontroleerde klinische studie (RCT) is opgezet in China om te testen of en hoe effectief lopinavir/ritonavir is tegen het nieuwe coronavirus. In zo’n studie krijgt de ene helft van de deelnemers de behandeling en de andere helft niet, waarbij de deelnemers en behandelaars niet weten wie de behandeling en wie de placebo krijgt. Vervolgens wordt gekeken hoe effectief de behandeling is. De studie loopt van januari 2020 tot januari 2021. Het is nog niet bekend wanneer de eerste resultaten gepresenteerd zullen worden.
Update 3 februari 2020:
Thaise artsen hebben gemeld dat het gebruik van een combinatie van lopinavir/ritonavir en oseltamivir (een antigriepmiddel) de gezondheidstoestand van een aantal mensen met het nieuwe coronavirus heeft verbeterd. Een andere Thaise arts meldt dat een patiënt na het toedienen van de combinatie een allergische reactie kreeg, maar dat een andere patiënt er beter aan toe was. Er is dus nog een hoop onduidelijkheid, en het is te vroeg om te stellen dat hiv-medicatie gebruikt kan worden om het nieuwe coronavirus te behandelen. Er zijn nog geen resultaten bekend van de Chinese studie.
Update 20 februari 2020:
Ook in Japan gaat een studie starten naar het gebruik van hiv-medicatie om mensen met het nieuwe coronavirus te behandelen. Het is nog niet bekend hoe deze studie eruit zal zien.
Update 19 maart 2020:
Er is een wetenschappelijk artikel gepubliceerd waarin beschreven wordt dat lopinavir/ritonavir niet effectief is als behandeling van COVID19. Lopinavir/ritonavir was bij 99 mensen getest, dit werd vergeleken met data van 100 mensen die geen lopinavir/ritonavir kregen. Er was wat betreft herstel geen verbetering in de groep die lopinavir/ritonavir kreeg.
Update 9 april 2020
In Nederland wordt er volgens de richtlijn geen hiv-medicatie (ritonavir/lopinavir) meer gegeven als behandeling van COVID-19, omdat er onvoldoende bewijs is dat het werkt. Ook staat er in de richtlijn dat darunavir niet effectief is als behandeling.
Al eerder onderzocht
Lopinavir/ritonavir wordt al langer onderzocht als behandeling van coronavirussen. Het is dus niet iets nieuws. In 2004 bleek uit een studie dat een SARS-infectie bij mensen die lopinavir/ritonavir kregen minder ernstig verliep dan bij mensen die geen lopinavir/ritonavir kregen. Er zou een vervolgstudie opgezet worden, maar na 2004 kwam er geen SARS meer voor, en de vervolgstudie is nooit gestart. Hiernaast wordt het gebruik van lopinavir/ritonavir als behandeling van MERS onderzocht. Deze studie loopt tot december 2020. Ook bij deze studie is het nog niet bekend wanneer de resultaten gepresenteerd zullen worden.
Betekenis voor mensen met hiv
Het is zeer onwaarschijnlijk dat er een tekort aan lopinavir/ritonavir zal ontstaan. Lopinavir/ritonavir wordt geproduceerd door AbbVie (onder de naam Kaletra), en door andere farmaceuten (als generiek).
Update: 20 februari 2020:
Er is door UNAIDS een onderzoek gedaan onder mensen met hiv in China, en in dit onderzoek werd gemeld dat door de lockdowns en maatregelen van de overheid mensen met hiv risico lopen om zonder hiv-medicatie te geraken. Er is dus geen tekort aan hiv-medicatie, maar mensen melden dat ze geen toegang tot zorg hebben en de medicatie niet op kunnen halen. De overheid en de community in China werken hard om te zorgen dat mensen met hiv medicatie kunnen blijven slikken. Zo is geregeld dat mensen in iedere plaats hiv-medicatie kunnen halen, en niet alleen in hun woonplaats. Ook wordt er actief contact gezocht met mensen die bijna geen hiv-medicatie meer hebben, en er wordt hun ondersteuning in het ophalen van nieuwe medicatie aangeboden. Er is niet gemeld dat er minder hiv-medicatie beschikbaar is omdat het gebruikt wordt ter behandeling van het nieuwe coronavirus.
Update 19 maart 2020
In China wordt door vrijwilligers hard gewerkt om ervoor te zorgen dat mensen met hiv ondanks de lockdown toch voldoende hiv-medicatie hebben. Daar lees je hier meer over.
Update 9 april 2020
Er is een artikel in the Lancet gepubliceerd waarin beschreven wordt hoe de hiv-zorg in China is voortgezet. NGO’s hebben een belangrijke rol gespeeld door ervoor te zorgen dat mensen niet zonder hiv-medicatie kwamen te zitten. De schrijvers raden aan dat de overheid, NGO’s en andere partners samenwerken om ervoor te zorgen dat de hiv-zorg voortgezet wordt.
Verder lezen
Onder andere de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), het European Centre of Disease Prevention and Control (ECDC) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) houden ons op de hoogte hoe het virus zich verspreidt.
Wanneer er updates zijn over het gebruik van lopinavir/ritonavir als behandeling van het nieuwe coronavirus lees je het op de blog onder ‘medisch nieuws’. Hier vind je een Q&A over hiv en het nieuwe coronavirus.
Bronnen:
- Huang, C., Wang, Y., Li, X., Ren, L., Zhao, J., Hu, Y., ... & Cheng, Z. (2020). Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. The Lancet.
- Chu, C. M., Cheng, V. C. C., Hung, I. F. N., Wong, M. M. L., Chan, K. H., Chan, K. S., ... & Peiris, J. S. M. (2004). Role of lopinavir/ritonavir in the treatment of SARS: initial virological and clinical findings. Thorax, 59(3), 252-256.
- Arabi, Y. M., Asiri, A. Y., Assiri, A. M., Jokhdar, H. A. A., Alothman, A., Balkhy, H. H., ... & Deeb, A. M. (2020). Treatment of Middle East respiratory syndrome with a combination of lopinavir/ritonavir and interferon-β1b (MIRACLE trial): statistical analysis plan for a recursive two-stage group sequential randomized controlled trial. Trials, 21(1), 1-8.
- http://www.chictr.org.cn/showproj.aspx?proj=48684
- https://www.unaids.org/en/resources/presscentre/pressreleaseandstatementarchive/2020/february/20200218_china_covid19
Chat via Whatsapp 
