CROI 2024: de laatste ontwikkelingen over hiv-behandeling en onderzoek naar genezing

Onlangs vond de CROI conferentie plaats in Denver (VS), waarbij meer dan 3600 onderzoekers uit 73 landen samenkwamen om de laatste ontwikkelingen omtrent infectieziekten – waaronder hiv – met elkaar te delen. We lichten er vijf opvallende bevindingen voor je uit.

Hiv-genezing: peuters onderdrukken hiv langdurig zonder medicatie  

Vier kinderen die in de baarmoeder hiv kregen, behielden meer dan een jaar een niet-meetbare viral load nadat zij stopten met hiv-medicatie. De kinderen deden mee aan de klinische trial IMPAACT P1115. In deze studie startten de kinderen als baby binnen 48 uur na de geboorte met hiv-medicatie (ART), ze werden vervolgens nauw gemonitord. 

De kinderen moesten voldoen aan een aantal criteria. Zo moest hun viral load ondetecteerbaar zijn vlak voordat ze zouden stoppen met ART, er moest sprake zijn van een blijvende afwezigheid van vermeerdering van het virus vanaf 48 weken nadat ze met ART begonnen, en ze moesten een vergelijkbaar aantal CD4 en T-cellen hebben als kinderen zonder hiv. Ook moesten ze ouder zijn dan twee jaar en gestopt zijn met moedermelk. 

De data die gepresenteerd werd op CROI vatten de ervaring samen van zes kinderen, allemaal vijf jaar oud. Vier van de zes kinderen bleven het virus minstens 48 weken onderdrukken: dat betekent dat er geen vermeerdering van het virus meetbaar was. Eén kind bleef het virus 80 weken onderdrukken, daarna werd de hiv weer meetbaar. Drie andere kinderen onderdrukten het virus voor 48, 52 en 64 weken en deze kinderen onderdrukken het virus tot op heden nog steeds.

Twee van de zes kinderen konden het virus niet zelf onderdrukken en kregen een meetbare viral load respectievelijk drie en acht weken nadat zij gestopt waren met ART. Zij kregen opnieuw hiv-medicatie waarna het virus steeds binnen zes tot twintig weken weer ondetecteerbaar was.

Onderzoekers kunnen voortbouwen op dit onderzoek om te bestuderen wat de invloed is van heel vroeg starten met ART op de aanmaak van virale reservoirs en welke mechanismen daarbij van belang zijn. Als je meer wil weten over hoe dit onderzoek is uitgevoerd, dan kun je hier meer lezen.

Mensen die moeite hebben met therapietrouw, hebben baat bij langwerkende injectables 

Mensen die het eerder niet lukte om hiv tot een niet-meetbaar niveau te onderdrukken, hebben baat bij langwerkende, injecteerbare ART die elke vier tot acht weken wordt toegediend. In combinatie met de juiste medisch-maatschappelijke support, lukt het hen met injectables wel om tot ondetecteerbare virale waarden te komen.

Dat blijkt uit de resultaten van een studie onder 133 mensen met hiv in San Francisco. De studie richtte zich op het bereiken van mensen die in het verleden minder goed toegang hadden tot ART, waaronder mensen met een instabiele woonsituatie, mentale gezondheidsproblematiek en issues met drugs. 

Van de 133 deelnemers hadden 57 mensen (43%) onbehandelde of niet-onderdrukte hiv. 76 mensen (57%) hadden wel een onderdrukt virus dankzij hiv-medicatie in pilvorm. De deelnemers werden om de twee weken gemonitord. 

De deelnemers aan de studie die begonnen met een niet-meetbare viral load wisten allemaal (100%) het virus te blijven onderdrukken. Van de deelnemers die het virus aan het begin van de studie nog niet onder onderdrukten, behaalden 55 mensen (96.5) een niet meetbare viral load na gemiddeld 33 dagen. Slechts twee deelnemers lukte het niet het virus te onderdrukken (1,5%). 

De deelnemers hadden een gemiddelde leeftijd van 45 jaar. 88% identificeerde zichzelf als cisgender man, 68% identificeerde zichzelf als niet-wit, 58% gaf aan in een instabiele woonsituatie te zitten, 38% gaf aan mentale problemen te hebben en 33% gaf aan issues te hebben met drugsgebruik. 

De studie laat zien dat injecteerbare, langwerkende ART heel geschikt is voor juist die populaties die veel barrières tot behandeling van hun hiv ervaren. De integrale aanpak van het aanbieden van langwerkende injecteerbare ART samen met support services die aansluiten op de problematiek die deze mensen in hun leven ervaren, blijkt heel effectief te zijn in het verbeteren van hun gezondheidssituatie en het voorkomen dat hiv mogelijk wordt overgedragen. Lees hier meer. 

Ontwikkeling langdurig werkzame medicatie voor mensen die resistent zijn tegen reguliere hiv-remmers vordert

Eén van de studies die op CROI werd gepresenteerd, richtte zich op de combinatie van hiv-remmer lenacapavir en twee bnAbs, zogeheten ‘breed neutraliserende antilichamen’.

Lenacapavir is medicatie die nu voornamelijk wordt gebruikt voor de behandeling van mensen met hiv die resistentie hebben opgebouwd tegen diverse bestaande hiv-remmers. Het wordt elke zes maanden per injectie toegediend, maar dekt de halfjaarlijkse termijn niet volledig. De studie onderzocht daarom of twee bnAbs van Gilead - teropavimab en zinlirvimab - het gat kunnen dichten. 

De studiegroep bestond uit tien deelnemers. Zij kregen na het stoppen met reguliere ART een orale dosis lenacapavir, twee injecties met lenacapavir onder de huid, en een infuus met teropavimab. Daarbij kregen sommige deelnemers 10 mg en anderen 30 mg zinlirvimab via een infuus toegediend. 

Na 26 weken startten de deelnemers weer met ART. Op dit punt waren acht van de tien deelnemers in staat het virus te onderdrukken. Er was echter een verschil te zien in de mensen die een lagere dosis zinlirvimab toegediend hadden gekregen: slechts twee van de vier mensen met een lagere dosis (10mg) bleken het virus goed te onderdrukken, terwijl alle zes deelnemers die een hogere dosis (30mg) zinlirvimab kregen toegediend het virus wel goed bleven onderdrukken.

De deelnemers meldden geen vervelende bijwerkingen, behalve wat uitslag en gevoeligheid rondom de injectieplek. Op basis van deze resultaten gaat Gilead door met een fase-2 klinische trial om te onderzoeken of bnAbs in combinatie met ART kunnen leiden tot een volledig dekkende tweejaarlijkse injectie. Deze kan dan ook ingezet worden voor reguliere behandeling van hiv. 

Vrouwen met hiv en risico op hart- en vaatziekten hebben baat bij ‘statinen’

De REPRIEVE studie liet voor CROI eerder al zien dat het gebruiken van statinen (cholesterolverlagers) het risico op hartaanvallen, beroertes en andere cardiovasculaire aandoeningen met 35% verlaagt voor mensen met hiv met een laag tot gemiddeld risico op cardiovasculaire aandoeningen (hart- en vaatziekten). 

De studie heeft nu ook laten zien dat er een onverwacht risico op cardiovasculaire aandoeningen bestaat voor vrouwen met hiv, vooral in landen met hoge inkomens. In de algemene bevolking hebben vrouwen minder kans op cardiovasculaire aandoeningen dan mannen. Maar in de REPRIEVE studie bleken vrouwen met hiv hetzelfde risico te hebben op cardiovasculaire aandoeningen als mannen. 

Aangezien vrouwen met hiv hetzelfde risico lopen als mannen, is het volgens de onderzoekers van REPRIEVE belangrijk dat vrouwen met hiv beter worden voorgelicht over deze risico’s en de mogelijkheid tot therapie met statinen. Dat betekent ook dat er meer aandacht moet bestaan voor de verschillende symptomen die vrouwen ervaren in het geval van een hartaandoening, in verhouding tot mannen. Voor vrouwen zijn kortademigheid, misselijkheid, overgeven en rug - of kaakpijn meer voorkomende indicatoren voor een mogelijke toekomstige hartaanval. 

DoxyPEP levert aanzienlijke vermindering van soa's op onder deelnemers aan Amerikaanse studie 

Onderzoekers in San Franscisco presenteerden op CROI data die lieten zien dat de antibiotica doxycycline de bevattelijkheid voor soa's aanzienlijk lijkt te verminderen als het binnen 72 uur na seks wordt genomen. 

De DoxyPEP trial includeerde meer dan 500 homo - en biseksuele mannen en transgender vrouwen in San Francisco en Seattle die hiv hadden of PrEP gebruikten. In 2022 rapporteerde de Universiteit van California San Francisco voor het eerst dat mensen met hiv die gerandomiseerd doxycycline namen na seks een vermindering van 74% in chlamydia, 77% vermindering van syfilis en 57% vermindering van gonorroe hadden. Onder de mensen die PrEP namen, was de risicovermindering nog groter, respectievelijk 88%, 87% en 55%. 

Tijdens de CROI van dit jaar werden de resultaten gepresenteerd van een open label extensie van deze trial. Een open label extensie is een fase binnen een studie nadat de gerandomiseerde fase van de studie is afgerond en een behandeling de potentie heeft laten zien gunstige gevolgen voor de gezondheid te hebben. Dat betekent dus dat alle deelnemers aan de trial de werkzame medicatie nemen, zonder dat er placebo’s aan een controlegroep worden gegeven. 

Het verminderde risico op soa bleek in deze fase van de trial te blijven bestaan. Het voorkomen van de soa's bleef verminderd, zelfs als het aantal sekspartners en seks zonder condoom op de korte termijn verdubbelde. 

DoxyPEP lijkt echter voornamelijk effectief te zijn in het verminderen van chlamydia en syfilis. De resultaten met betrekking tot gonorroe zijn niet zo eenduidig. Ook bestaan er onder onderzoekers zorgen over een toegenomen antibioticaresistentie met betrekking tot gonorroe. Je kunt hier meer lezen over de verschillende onderzoeken die nu lopen ten aanzien van DoxyPEP en de zorgen die sommige onderzoekers hebben ten aanzien van een toename aan antibiotica resistentie.

Wetenschappers negeren prangende boodschap hiv-activist uit Oeganda

Volgens berichtgeving is tijdens de afgelopen CROI bijzonder respectloos omgegaan met hiv-activist Dr. Frank Mugisha uit Oeganda. In dat land is onlangs draconische wetgeving aangenomen die het strafbaar maakt voor mannen om seks te hebben met andere mannen, met potentieel de doodstraf tot gevolg. Dit heeft grote gevolgen voor hiv-preventie en hiv-zorg. Mugisha was op CROI om aandacht te besteden aan deze zeer zorgelijke situatie. Een grote groep wetenschappers verliet de zaal zodra Mugisha begon te spreken. Het is een onfortuinlijk voorbeeld van de desinteresse van sommige wetenschappers in community-activisten en de real life issues en problemen van onze community. Ook in Nederland komt het voor dat er weinig respectvol wordt omgegaan met activisten en ervaringsdeskundigen in het hiv-veld, zo weet de Hiv Vereniging uit eigen ervaring. Wij veroordelen dit ten zeerste en hopen een signaal af te kunnen geven aan wetenschappers om beter om te gaan met de hiv-community en zich in te zetten voor de echte mensen achter de ziekte.