Ook asielzoekers met hiv hebben recht op goede zorg

De Hiv Vereniging ontvangt geregeld signalen van en/of over asielzoekers met hiv die problemen ervaren en hulp nodig hebben. J. uit Syrië en D. en B. uit Iran doen hun verhaal.

Er is veel te doen over de opvang van asielzoekers. Het vorige kabinet is erover gevallen en de huidige coalitiepartijen willen drastische maatregelen nemen om de instroom te beperken. Desondanks zullen mensen met hiv vanwege uitsluiting of discriminatie in eigen land voor hun bescherming en veiligheid naar Nederland blijven komen. Het uitgangspunt van de Hiv Vereniging is en blijft dat de toegang tot zorg en opvang en de continuïteit van hiv-zorg is gegarandeerd voor iedereen met hiv die in Nederland verblijft, dus ook voor asielzoekers. En dat de gebruikelijke richtlijnen worden nageleefd, ongeacht iemands verblijfstatus. Dit in het belang van ieders individuele gezondheid, maar ook, in het licht van n=n, in het belang van de publieke gezondheid.

Lastigvallen en bedreigen

“Ik ben in 2021, samen met mijn partner, gevlucht naar Libanon”, vertelt J. (45) uit Syrië. “Daar kreeg ik in september van dat jaar mijn hiv-diagnose en ben ik gestart met medicatie. Mijn partner en ik wilden naar Italië. We hadden verteld dat we gay zijn, en dat ik hiv heb. Dat leek geen probleem, maar kort voor vertrek kregen we te horen dat we daar niets over moesten vertellen in Italië. Omdat we dat niet wilden, zijn we doorgereisd naar Nederland. In oktober 2023 hebben we ons gemeld in Ter Apel. Voor de hiv-behandeling werd ik naar Groningen gestuurd. Omdat ik last had van bijwerkingen, kreeg ik andere medicatie, maar ook daarvan kreeg ik bijwerkingen. Inmiddels bleek ik ook syfilis te hebben. In het ziekenhuis zeiden ze dat ik de medicatie daarvoor in Ter Apel zou krijgen, maar heel onverwacht werden we naar AZC Luttelgeest gestuurd. Daar heb ik vervolgens twee weken moeten wachten op de medicatie. We hebben veel gebeld met het COA en het ziekenhuis, maar dat hielp allemaal niet. Toen hebben we Sandro Kortekaas gebeld (van LGBT Asylum Support, red.) en hem uitgelegd hoe het met mij ging. De volgende dag kon ik al naar een arts van GZA (GezondheidsZorg Asielzoekers, red.) voor de behandeling. Dat was heel fijn en heel snel daarna ging het ook beter met me. Sinds december zitten we in Luttelgeest. Dat is ook een betere plek voor LGBT’ers dan Ter Apel. Daar zitten veel moslimmannen die je lastigvallen en bedreigen. Dat voelde erg onveilig voor ons, al zaten we in het LGBT-deel. In Luttelgeest zitten we ook in het LGBT-gedeelte, en dat is beter dan in Ter Apel. We voelen ons hier veilig en kunnen onszelf zijn, als partners. Er is weinig agressie meer om ons heen. Maar als we buiten komen, kunnen we niet onszelf zijn. Voor nu is het min of meer oké. We wachten op de gesprekken met de IND en het vervolg van de procedure.”

Niet veilig voor LHBT'ers

D. (34) en B. (38) uit Iran wonen tot 2022 in Turkije, waar ze als stel kunnen samenwonen, en ze best gelukkig zijn, al kunnen ze er niet open zijn over hun geaardheid. Ze kunnen er leven, maar voelen zich niet altijd veilig. Omdat ze hier vrienden hebben, besluiten ze naar Nederland te vertrekken.

D.: “Ik ben in november 2022 in Ter Apel aangekomen, en ben meteen naar Budel overgebracht. Na vier weken kreeg ik te horen dat ik naar Assen zou moeten, maar toen heb ik het COA gevraagd of ik niet dichter bij Amsterdam kon worden geplaatst, omdat ik daar vrienden heb. Ik had geluk, ik kon naar Purmerend. Ik weet sinds mei 2022 dat ik hiv heb en slikte in Turkije al medicatie. In Budel heb ik me gemeld bij GZA en gezegd dat ik hiv heb. Dat ging gemakkelijk en ik kreeg ook snel nieuwe medicatie. In Purmerend werd ik doorverwezen naar het ziekenhuis in Alkmaar. En nu ik in Amsterdam verblijf, ben ik op mijn verzoek onder behandeling in het Amsterdam UMC. Wel ben ik tussendoor nog in Biddinghuizen geweest; dat was vreselijk. Het was er niet hygiënisch – ik at niet veel om te voorkomen dat ik naar het toilet zou moeten – en het was er niet veilig voor LHBT’ers. De mensen van het COA daar wilden niet meewerken aan mijn overplaatsing naar AZC Amsterdam, terwijl ik van B. wist dat daar plek was. Ik had geen recht op hereniging met mijn partner, werd er gezegd. Omdat Biddinghuizen te onveilig was voor LHBT’ers, werden die op een gegeven moment verplaatst; ik moest naar Schalkhaar. Weer werd mijn verzoek om naar Amsterdam te mogen genegeerd. Gelukkig werd er in Schalkhaar wel naar me geluisterd, en kon ik een week later verhuizen naar Amsterdam. Na een jaar was ik weer samen met B.”

Psychische hulp

B.: “Ik ben twee maanden later naar Nederland gekomen, in januari 2023, maar ik was zo ziek dat ik niet naar Ter Apel kon reizen. Ik ben naar een vriend in Amsterdam gegaan en heb me laten onderzoeken op de spoedeisende hulp. Hoewel ik zwak was, ben ik een paar dagen later toch naar Ter Apel gegaan. Onderweg in de bus kreeg ik de uitslag: gonorroe. En ik bleek ook hiv te hebben. Eenmaal in Ter Apel heb ik me gemeld en gezegd dat ik net te horen had gekregen dat ik hiv heb. Ze konden niet veel voor me doen, maar ik kreeg wel een kamer voor mij alleen; dat was heel fijn. Via de dokter van GZA is er een afspraak gemaakt in Groningen. Daar ben ik opnieuw getest en heb ik medicatie gekregen. In Ter Apel heb ik meteen aangegeven dat ik graag naar Amsterdam wilde, om bij mijn partner en vrienden te zijn voor mentale ondersteuning, maar daar werd niet naar geluisterd. Na drie weken kreeg ik te horen dat ik naar een AZC in de buurt van Maastricht zou moeten. Ik heb nog aangegeven dat ik dat niet wilde, en dat ik onder behandeling was in Groningen, maar dat hielp allemaal niet. Ik zou daar wel een andere dokter krijgen en ik moest me maar geen zorgen maken. Dus heb ik mezelf bij elkaar geraapt en me voorbereid op een verplaatsing naar Maastricht, maar ik heb ook Sandro Kortekaas een mail gestuurd. Een paar uur later kwam er iemand naar me toe die vertelde dat ik niet naar Maastricht maar naar Amsterdam zou worden gebracht. Ik was zo blij! Sinds maart 2023 zit ik nu op deze locatie, met veel dank aan Sandro. En ik ben onder behandeling in het Amsterdam UMC. Ik sta alleen nog op de wachtlijst voor psychische hulp, want ik heb moeite om hiv en alles wat er de afgelopen jaren is gebeurd een plek te geven. Hier in het AZC is de situatie goed, al hebben we nog steeds problemen en gaan we contacten met andere asielzoekers uit de weg. Er zijn er genoeg met hun eigen gedachten en ideeën. Dus we voelen ons nog niet helemaal op ons gemak hier, maar het is beter dan op andere locaties. Het wachten is nu op de gesprekken met IND.”

Gesignaleerde problemen

De verhalen van J. D. en B. zijn slechts een paar voorbeelden van ervaringen van asielzoekers met hiv. Het wrange is dat veel LHBT’ers vluchten voor onveilige situaties in hun eigen land vanwege hun geaardheid, en vervolgens ervaren ze hier in AZC’s dezelfde onveiligheid.

De Hiv Vereniging signaleert, samen met onder andere ShivA en LGBT Asylum Support, een aantal problemen bij de opvang:

• Weigeren van verstrekken of vergoeden van flessenvoeding aan vrouwen die om medische redenen geen borstvoeding willen geven.
• Negeren van gezondheidsproblemen bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, versterkt door stress, en mede veroorzaakt door onveilige en ongezonde leefsituaties in een AZC.
• De hygiëne laat te wensen over. Een hygiënische omgeving is een basisbehoefte en belangrijk voor iedereen, en zeker ook voor mensen met hiv.
• Uit angst voor discriminatie en stigma kunnen of durven ze niet zichzelf te zijn, en hebben ze, indien ze hiv hebben, problemen met het veilig (uit het zicht van anderen) bewaren van hun medicatie.

Dit doet de Hiv Vereniging

Daarnaast behartigt de Hiv Vereniging de belangen van asielzoekers met hiv in het zogeheten Lampion-overleg. Hierin overleggen de Hiv Vereniging, het Rode Kruis, Dokters van de Wereld en Pharos met het COAen GZA s over gesignaleerde knelpunten bij de (hiv-)zorg in de asielketen. Ook vertegenwoordigers vanuit de Ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Min. J&V zijn hierbij aanwezig. De Hiv Vereniging deelt hierover concrete casussen en andere signalen die zijn opgevangen. Waar mogelijk worden deze per locatie aangekaart en opgepakt.

Verbeter hiv-zorg in asielketen

Het is niet alleen aan de Hiv Vereniging of ShivA om op te komen voor de belangen van asielzoekers met hiv. Ook de hiv-behandelaren en -consulenten kunnen hierin een belangrijke rol spelen. “We hopen natuurlijk dat asielzoekers met hiv zo nel mogelijk terechtkomen bij een hiv-behandelcentrum en dat daar vanuit het AZC en/of het COA geen drempels worden opgeworpen”, zegt Ronald Brands, Belangenbehartiger Maatschappelijke en juridische zaken bij de Hiv Vereniging. “Vervolgens hopen we dat ze in het behandelcentrum de tijd en de ruimte krijgen om hun verhaal te kunnen doen. Een dilemma kan hierbij de taal zijn. Het praten over hiv, emoties, seksualiteit in een andere taal dan je moedertaal is vaak lastig. Er kan altijd een beroep worden gedaan op een tolk, en ik zou behandelaren en consulenten willen vragen daar  gebruik van te maken. En ik hoop dat de behandelaren en artsen de signalen die ze krijgen van hun patiënten uit AZC’s aan ons doorspelen. Zodat we met elkaar ervoor kunnen zorgen dat de hiv-zorg in de asielzorgketen wordt verbeterd, en dat passende zorg wordt geboden.”

Dit artikel is eerder gepubliceerd in plus> #26, verenigingsblad van de Hiv Vereniging.

Foto: 123RF