Wat speelt er op de werkvloer

“Bloemenverkopers kunnen gewoon hun bloemen afsnijden. En koks lekkere maaltijden bereiden, kappers een knipbeurt geven, verplegers patiënten verplegen, een chirurg elke ingreep doen, en een tandarts kan met elk gebit aan de slag. Een barman kan net zo’n lekker biertje tappen als een ander en een personal trainer kan de beste sportprestaties bereiken. Sekswerkers kunnen hun werk doen, net zoals baggeraars en bedrijfsmaatschappelijke hulpverleners.”

Wat speelt er?

Dit zijn voorbeelden van mensen die in de afgelopen jaren zijn ontslagen vanwege hun hiv-status. Zij werkten in functies waar men in aanraking kan komen met bloed (bijvoorbeeld door snijden of breken van glas) of waar lichamelijk contact is. Door hun ontslag aan te vechten op grond van onterechte discriminatie konden deze mensen weer aan de slag. Werken is belangrijk om maatschappelijk mee te doen. Het geeft voldoening, verantwoordelijkheid en inkomen. Dit geldt ook voor werknemers met hiv. Hen uitsluiten van werk is wettelijk niet toegestaan en maatschappelijk ongewenst.

Hiv geen reden voor afwijzing
Gelijke behandelingswetgeving garandeert gelijke behandeling tussen burgers. Discriminatie op het werk vanwege een chronische aandoening mag niet. Deze wet beschermt een sollicitant of werknemer met hiv tegen discriminatie op het werk. Discriminatie vanwege onjuiste beelden over hiv en over werknemers met hiv kan echt niet meer anno nu. In het sociaal verkeer wordt hiv niet overgedragen. Op de werkvloer is dit niet anders. Werknemers kunnen elkaar gewoon een hand geven en elkaars computer en gereedschap delen. Een werknemer met hiv is net zo waardevol en inzetbaar als elke andere werknemer. Hiv doet daaraan niets af. Leven met hiv kan juist bijzondere levenservaring toevoegen.

Zoek antwoorden op vragen die spelen
Het onderwerp hiv of een werknemer met hiv op de werkvloer kan zorgen voor vragen. Wat moet een werkgever hierover weten? Moeten collega’s, klanten of cliënten worden geïnformeerd? Hoe zit het met arbo- en hygiëneprotocollen en richtlijnen over infectiepreventie? Hoe gaat het in beroepen in de zorg, in de horeca of in de industrie? Hoe is het ziekteverzuim? Zijn werknemers met hiv productief? En kan een werknemer met hiv worden uitgezonden en tijdelijk in het buitenland gaan werken? Allemaal vragen die legitiem zijn. Gelukkig is informatie beschikbaar om antwoord te geven op alle vragen over werken en hiv.

Sollicitatieprocedure: wat mag en hoe zit het met keuringen/vragenlijsten?

Een goede werkgever houdt rekening met de gezondheid en het welzijn van zijn werknemers. Een goede werksfeer zonder vooroordelen bevordert de productiviteit. In de huidige maatschappij moet volgens de politiek iedereen kunnen werken. Wettelijk gezien moet worden gekeken naar ieders mogelijkheden en niet naar de onmogelijkheden. Daarom mogen er geen gezondheidsvragen gesteld worden bij een sollicitatie. En daarom kan een werknemer niet worden ontslagen omdat hij informatie over zijn gezondheid niet heeft verteld. Een sollicitant moet het alleen wel aangeven als er beperkingen zijn voor de nieuwe functie.

"Een vrouw werkzaam in horeca is onterecht ontslagen. Volgens haar werkgever had zij bij de sollicitatie over haar hiv-status moeten vertellen. De baas was bang dat zijn klanten zouden wegblijven als bekend zou worden dat zij hiv-positief is. De Commissie Gelijke Behandeling (CGB) dacht hier in 2012 toch echt anders over en stelde de vrouw in het gelijk. Zij kon haar werk gewoon uitoefenen. Hiv belemmerde haar niet in haar werkzaamheden. En de wet is er volgens de CGB juist voor om haar te beschermen tegen mogelijke vooroordelen van klanten.” (Lees hier het oordeel)

Gezien de huidige medische ontwikkelingen kunnen mensen met hiv goed maatschappelijk functioneren en zijn er geen arbeidsgerelateerde beperkingen. Meer hierover is te lezen in de richtlijnen van de RIVM.

Fit for the job
Voor de meeste banen is geen aanstellingskeuring nodig. Deze is alleen toegestaan als er voor een functie medische eisen gelden. Denk hierbij aan een bewaker of een conducteur die lichamelijk fit moeten zijn. De keuring bestaat uit vragen over de gezondheid en het medicatiegebruik en wellicht ook uit een medisch onderzoek. Er mag bij een keuring geen onderzoek worden gedaan naar bepaalde aandoeningen of op hiv worden getest. De keuringsarts moet alleen beoordelen of iemand “fit is for the job”. Realiseer dat het gebruik van hiv-medicatie los staat van hoe fit iemand is en hoe geschikt de persoon is voor de functie. Het hebben van hiv mag nooit een reden voor afwijzing betekenen. Een keuring mag niet worden gebruikt om de "gezondste" sollicitant te selecteren.

In sommige sectoren zoals bij defensie, politie, brandweer of luchtvaart kan medicatiegebruik als een probleem worden gezien. Bijvoorbeeld omdat bij uitzending de beschikbaarheid van medicatie niet kan worden gegarandeerd, of vanwege 24/7-diensten of vliegveiligheid. De Hiv Verenging is van mening dat ook in deze sectoren medicatiegebruik niet op voorhand een reden zou moeten zijn om iemand af te wijzen voor een functie. Het gebruik van medicatie zorgt er juist voor dat iemand fit is en goed kan werken.

Openheid kan meerwaarde betekenen
Het kan ook zijn dat sollicitanten open zijn over hun hiv-status. Zij willen eerlijk hierover zijn. Dit is een persoonlijke keuze. Ervaring vanuit hun leven met hiv kan een meerwaarde geven aan hun functioneren. Deze openheid en eerlijkheid moet gewaardeerd worden. Voorkom dat deze informatie wordt meegewogen in de beslissing de sollicitant al dan niet aan te nemen. Zet vooroordelen over hiv of over werknemers met hiv opzij. Uitgangspunt blijft de vraag of iemand voldoet aan de eisen voor de functie.

Algemene omgang op de werkvloer

Er zijn relatief weinig mensen met hiv in Nederland. De bekendheid met hiv kan hierdoor beperkt zijn. Deze onbekendheid zorgt ervoor dat op de werkvloer werkgevers en collega’s niet altijd goed weten hoe zij hiermee moeten omgaan. Een overdreven reactie kan vervelende en verstrekkende gevolgen hebben voor de werknemer met hiv. Zoals hem mijden op de werkvloer, minder doorgroeikansen of in het uiterste geval ontslag.

“Een machinebankwerker met hiv werd op staande voet ontslagen. Hij zou een gevaar zijn voor zijn collega’s. Via verwondingen bij werkzaamheden zou hiv overdragen kunnen worden. Zijn ontslag was volgens het College voor de Rechten van de Mens (CVRM) niet rechtmatig. De fabriek moest er voor zorgen dat de geldende hygiëne protocollen door iedereen werden nageleefd. De werknemer met hiv kon gewoon zijn werk doen.” (Lees hier het oordeel)

Richtlijnen volgen
Hiv is geen reden om anders met elkaar om te gaan. Zoals het RIVM aangeeft: “hiv is in het normale maatschappelijke (werk gebonden) verkeer niet overdraagbaar. Speciale maatregelen rondom werknemers met hiv zijn niet nodig”. Iedereen op de werkvloer moet werken volgens de geldende hygiëne- en arbovoorschriften en richtlijnen voor infectiepreventie. Als er een hoger risico is op bedrijfsongevallen, zijn er specifieke regels die moeten worden nageleefd. Per bedrijfstak kunnen protocollen verschillen of extra maatregelen gelden. De richtlijnen beschermen tegen de overdracht van allerlei aandoeningen of infecties, zoals tuberculose, hepatitis en ook hiv. Iedereen moet kunnen vertrouwen op naleving van deze regels.

Dit betekent ook dat er geen reden is om een werknemer, cliënt of patiënt met hiv anders te behandelen. Extra schoonmaken of extra maatregelen nemen hoeft niet. De richtlijnen gelden ook waar mensen met hiv meer risicovormende handelingen uitvoeren. Denk hierbij aan functies in een ziekenhuis of tandartspraktijk. Ook een chirurg of tandarts met hiv kan gewoon zijn werk doen. (Zie voor informatie: Leidraad preventie transmissie van hiv door risicovormend medisch personeel).

Carrière maken en gezond langer doorwerken

Goed en gezond werken is belangrijk. Zeker ook nu iedereen langer moet doorwerken. Maar hoe kan een werkomgeving bijdragen aan een juiste balans tussen werk en privé? En hoe kan talent worden benut?

De bedrijfsarts is de primair aangewezen persoon voor werknemers om mee te overleggen bij werkgerelateerde vragen in relatie tot hun gezondheid. Als de medicatie goed is ingesteld, kunnen mensen met hiv prima werken. Maar medicatie of het switchen van medicatie kan soms bijwerkingen geven. Samen met de bedrijfsarts kan worden bekeken hoe de persoon goed kan blijven functioneren. Bijvoorbeeld door tijdelijk de werkuren aan te passen. De bedrijfsarts heeft beroepsgeheim en moet vertrouwelijk met gegevens omgaan, ook richting de werkgever.

Onthoud dat een werkgever bij een ziekmelding niet mag vragen naar de redenen van de ziekte. Wel mag de werkgever vragen op welke termijn de zieke werknemer verwacht weer te kunnen werken en tot welk werk hij dan in staat is. De vraag “Wat is er aan de hand?” hoeft niet beantwoord te worden.

Over de grens werken
Werken in het buitenland komt steeds vaker voor. Het uitzenden naar een vestiging in het buitenland kan belangrijk zijn voor de functionele en persoonlijke ontwikkeling van een werknemer. Kijk of er specifieke regels gelden in dat land, zodat voor werknemers geen problemen ontstaan. Wellicht geeft dat land geen werkvergunning af aan een werknemer met hiv. Dit is reden om te kiezen voor een ander land. Let ook op de werkvergunning van werknemers die al in het buitenland werken. Bij verlenging van de werkvergunning kan een verplichte hiv-test problemen opleveren. Zorg dan voor overplaatsing.

Het is bekend dat werknemers zich het beste voelen als ze de regie over hun eigen leven kunnen houden. Zelfmanagement is belangrijk voor een goede gezondheid en een goede balans, ook op het werk. Werkgevers moeten zich ervan bewust zijn dat die talentvolle man of vrouw hiv zou kunnen hebben. Niet om diegene anders te gaan behandelen, maar om diegene juist te erkennen om wie hij of zij is. Oog hebben voor hun talent en ambities.

Meer informatie: