Onze voorzitter Alexander Pastoors is op uitnodiging van Federal Service for Surveillance on Consumer Rights Protection and Human Well-being (ROSPOTREBNADZOR) aanwezig geweest bij de EECAAC, 23-25 maart 2016. Deze tweejaarlijkse conferentie, vond deze keer in Moskou plaats.
Taal belangrijk bij informatievoorziening
Zo'n beetje alle landen van de voormalige Sovjet-Unie en het Oostblok waren aanwezig en de voertaal tijdens de conferentie was Russisch. De taal is een van de belangrijkste redenen dat deze conferentie wordt gehouden. Engels is als voertaal in de meeste landen nog niet ver gevorderd, waardoor de meeste informatie van grote westerse hiv-conferenties niet of moeilijk toegankelijk is voor artsen, activisten en ambtenaren uit het gebied tussen Warschau en Vladivostok. Vandaar een aparte conferentie voor dit taalgebied. Uiteraard werden de plenaire sessies en alle presentaties in de grote conferentiezalen simultaan vertaald in het Engels. Dit kon niet voorkomen dat ik mij gedurende meerdere momenten op de dag 'lost in translation' voelde. Door goed naar de slides te kijken werd al snel duidelijk dat bij een snel sprekende presentator de vertaler het vaak niet kon bijbenen. Daarnaast was het niet bepaald comfortabel om in het ene oor een Engels verhaal te horen en in het andere oor het goed versterkte, luide Russische. Kortom vermoeiend.
Hoog aantal hiv-infecties
Desalniettemin was het zowel boeiend als shockerend om kennis te nemen van de stand van zaken van de hiv-epidemie in de verschillende landen en daarbij verrassende kennis op te doen. Om te beginnen, Rusland neemt op de conferentie een bijzondere positie in. Van alle hiv-infecties in het hele gebied van Warschau tot Vladivostok neemt Rusland 70% voor zijn rekening. Naar schatting van UNAIDS leven rond de 1.5 miljoen mensen met hiv in Rusland en dat is op een bevolking van 146 miljoen zielen en naar Europese maatstaven veel. Vorig jaar alleen al werden er ongeveer 90.000 nieuwe hiv-infecties geregistreerd. Het beeld wordt nog grimmiger als je je realiseert dat ruim de helft van deze 1.5 miljoen mensen niet op de hoogte is van haar of zijn hiv-infectie. Waardoor de hiv-zorgtrap die Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) nastreeft al vanaf de eerste stap dramatisch slecht is. De WHO heeft zich namelijk tot doel gesteld dat in 2020 90% van alle mensen met hiv bekend zijn met hun hiv-status, dat 90% van deze groep in zorg is en toegang heeft tot medicijnen en dat van deze laatste groep 90% van de mensen het virus onderdrukt wordt tot onmeetbare waarden. Dit 90-90-90-doel kan door vele landen bereikt worden, ook in landen met een laag gemiddeld inkomen, als de regeringen de juiste beleidskeuzes maken. Een aantal landen in de regio is goed op weg om met het juiste beleid grote stappen voorwaarts te maken in de zorg voor mensen met hiv en om de hiv-epidemie in te dammen. Goede voorbeelden zijn landen zoals Georgië en de laatste dictatuur in Europa: Wit-Rusland. In landen zoals Oekraïne en Rusland gaat het beduidend slechter al zijn de oorzaken in beide landen verschillend.
Humaan drugsbeleid noodzakelijk
Wat vele landen in de regio met elkaar delen is dat het grootste deel van de infecties voortkomt uit injecterend drugsgebruik. Door het zeer slechte, onderdrukkende drugsbeleid van vele regeringen in deze regio is hiermee de kiem gelegd voor het overslaan van de epidemie naar het niet drugsgebruikende, heteroseksuele deel van de bevolking (de partners van de drugsgebruikers). En precies dat is wat er in Rusland op dit moment gebeurt. Onder het jonge deel van de bevolking (mensen tussen de 25-34 jaar) nadert de prevalentie 2% en dat is fors. In de landen die hun drugsbeleid pragmatischer insteken, minder onderdrukkend, meer ruimte voor 'harm-reduction' zoals het verstrekken van schone naalden en methadon, vindt het uit de hand lopen van de hiv-epidemie niet plaats. Alleen voor Rusland is harm-reduction een brug te ver, helaas. Ik heb van sprekers op de conferentie gehoord dat men vooraf met klem het verzoek had gekregen het thema harm-reduction in presentaties te vermijden. Niet dat de sprekers zich daar massaal aan hebben gehouden, maar het tekent de sfeer van de conferentie.
Discriminerende wetgeving contraproductief
Het zelfde kan worden gezegd over het thema hiv in homogemeenschappen. Het was überhaupt al een stap vooruit dat er een aparte sessie was over hiv en MSM (mannen die seks hebben met mannen). Activisten uit de LGBT-gemeenschappen vertelden hoe de vlag ervoor hing in landen zoals Kirgizië, Rusland en Oekraïne. En dat is niet best. In de meeste Oost-Europese en Centraal-Aziatische landen maken hiv-positieve MSM slechts een relatief klein deel van de totale populatie van mensen met hiv uit (in hoeverre er sprake is van onderrapportage is niet duidelijk). Maar de homogemeenschappen op zich zijn zwaar getroffen. Tot wel 20% van alle MSM in sommige landen is geïnfecteerd met hiv. Zorgelijk en schandalig. De discriminerende anti-LGBT-wetgeving in Rusland en andere landen in de regio staat een effectieve en menswaardige hiv-preventie in de weg.
Goede ontwikkelingen
Is het alleen kommer en kwel in deze regio? Nee, gelukkig niet. Het gaat goed met het voorkomen van hiv-overdracht van moeder op kind. In 98% van de zwangerschappen gaat het goed, ook in Rusland. Het gaat relatief goed in de kleinere landen zoals Wit-Rusland. En landen doen hun best om hun gegevens over de hiv-epidemie op orde te krijgen. Ook al gaat dat soms met pijnlijke inzichten gepaard. Zoals de constatering dat men eigenlijk nog niet over heel veel goede data beschikt, zoals een onderzoekster van de Universiteit van Tartu (Estland) berichtte.
Russisch taalgebied tegemoet komen
De belangrijkste conclusie van dit congres voor mij was de constatering dat een groot deel van het programma van de Wereld Aids Conferentie in Amsterdam 2018 ook in het Russisch moeten worden aangeboden. Alleen dan komen we tot een versterking van het actieve burgerschap, de gemeenschappen van mensen die leven met hiv in deze regio's. En ontstaat een nuttige uitwisseling van ideeën en gedachten over hoe de kwaliteit van leven van allen die leven met hiv kan worden verbeterd. Tijdens de officiële afsluiting van het congres zei Lambert Grijns, de Nederlandse Aids Ambassadeur, dit ook toe toen hij de aanwezigen uitnodigde om in 2018 naar Amsterdam te komen. Ik hoop dat men bij de organisatie van Amsterdam 2018 het budget hiervoor kan vrijmaken. Zodat we een aantal zeer bevlogen hiv-activisten uit Oost-Europa en Centraal-Azië op de Wereld Aids Conferentie mogen begroeten. Alexander Pastoors voorzitter Hiv Vereniging Nederland
Chat via Whatsapp 
