In de hiv-behandeling zijn de afgelopen twintig jaar enorme sprongen gemaakt. De grootste stap voorwaarts is dat bij de meeste mensen die hun medicatie nemen, de virusbelasting kan worden teruggebracht tot onmeetbaar niveau.

Dit betekent dat hiv niet meer kan worden overgedragen (lees meer hierover bij n=n) en dat de gezondheid van mensen die leven met hiv enorm is verbeterd. Sterker nog: door vroeg te starten met de behandeling leven mensen met hiv vaak langer dan wanneer de behandeling wordt uitgesteld tot de afweer is verlaagd. De levensverwachting is vergelijkbaar met die van de algemene bevolking. Maar wat betekent het op lange termijn om hiv te hebben?

In het kort:

• Mensen met hiv kunnen tegenwoordig net zo oud worden als mensen zonder hiv.
• Mensen die lange tijd hiv hebben krijgen eerder last van ouderdomsziekten dan mensen zonder hiv.
• In Nederland loopt een groot onderzoek naar het ouder worden van mensen met hiv: de AGEhIV studie.
• Het is niet bekend of mensen die pas kort hiv hebben ook eerder of vaker ouderdomsziektes zullen krijgen.

Eerder last van ouderdomsverschijnselen?

Uit onderzoek is gebleken dat mensen met hiv eerder en vaker last van verouderingsverschijnselen krijgen dan mensen zonder hiv. Ook wanneer de hiv-infectie succesvol wordt behandeld. Mensen met hiv die ouder worden krijgen relatief vaak:

• hart- en vaatziekten (hier is het verschil het grootst)
• diabetes;
• botontkalking;
• nierproblemen;
• verstoorde leverfunctie;
• (in geringe mate) geheugenstoornissen.

Wat is de oorzaak hiervan?

Er zijn twee oorzaken waarom mensen die al lange tijd hiv hebben eerder verouderingsverschijnselen vertonen dan mensen die geen hiv hebben:

• met name: de reactie van het lichaam op een jarenlang durende infectie;
• op de tweede plaats: restverschijnselen van bijwerkingen uit het verleden van de eerste generaties hiv-remmers (zoals van stavudine en van ritonavir in hoge dosering).

De genoemde gezondheidsproblemen worden stuk voor stuk óók sterk bevorderd door leefgewoonten die veel voorkomen onder de onderzoeksdeelnemers, zoals het roken van sigaretten, overmatig gebruik van alcohol en drugs, weinig lichaamsbeweging en overgewicht (en mogelijk ook door chronische virusinfecties zoals herpes en HPV, en door talrijke bacteriële soa’s die steeds met antibiotica worden behandeld). Sommige verouderingsverschijnselen van mensen met hiv worden onmiskenbaar mede veroorzaakt door bepaald gedrag, zoals osteoporose door roken. Maar de controlegroep verschilt niet veel van de groep mensen met hiv en bovendien zijn de verschillen die er waren gecorrigeerd. Daarom zijn deze gewoonten niet de enige oorzaak van de gevonden verschillen tussen hiv+ en hiv. Die ligt ook in de infectie en in de behandelingen uit het verleden.

De kans op het optreden van veel van deze verouderingsverschijnselen is groter bij iemand met hiv die:

• in het verleden langdurig een laag aantal CD4-cellen heeft gehad;
• in het verleden ernstig ziek is geweest door de hiv-infectie;
• naast hiv ook hepatitis C heeft (gehad);
• lang geleden al begonnen is met hiv-remmers (meer dan tien jaar geleden, en zeker bij iemand die al voor 1996 is gestart);
• langdurig ernstig ondergewicht heeft (gehad).

Wat is er aan te doen?

Ons verleden ligt vast. Het is wat het is, niemand kan er meer iets aan veranderen. Maar wat we wél kunnen veranderen, is de toekomst. Kunnen wij ervoor zorgen dat we niet massaal veel ouderdomsziekten krijgen?

Het is voor iedereen die zo gezond mogelijk oud wil worden, belangrijk om gezond te leven. Maar voor mensen met hiv is het nog veel belangrijker. Iemand met hiv die veel vinkjes moet zetten bij roken, weinig bewegen, overgewicht, overmatig gebruik van alcohol en drugs en ongunstige bloedwaarden, ziet de kans op een opeenstapeling van ouderdomsklachten dramatisch stijgen. Je bent het niet verplicht om gezond te leven omdat je toevallig hiv hebt. Maar je hebt er wel héél veel bij te winnen.

De kans daarop in jouw eigen leven kun je zelf effectief verkleinen door:

• zo gezond mogelijk te leven: gezond eten, geen sigaretten roken, niet overmatig alcohol en andere drugs gebruiken, stress te vermijden, minstens een half uur per dag stevig bewegen. Daarmee kun je de kans op alle genoemde problemen in belangrijke mate reduceren.
• zorgen dat je behandelaar precies weet hoe het met jou gaat; daarmee kunnen eventuele klachten in een vroeg stadium worden behandeld.

Wat betekent dit als je jong bent en/of pas net hiv hebt?

Het is niet bekend of mensen die sinds kort hiv hebben ook sneller verouderingsverschijnselen zullen vertonen. Mensen die nu hun hiv-diagnose krijgen worden direct behandeld met medicatie, en hebben meestal snel een onderdrukt virus. Ook heeft de nieuwe hiv-medicatie veel minder bijwerkingen dan de oude generatie hiv-remmers. Het is niet uitgesloten dat ook de langetermijn bijwerkingen van huidige hiv-remmers een rol spelen in veroudering, maar als dat zo is, dan is die rol zeer beperkt.

Ook binnen de hiv-zorg zijn maatregelen genomen om te zorgen dat mensen met hiv waarschijnlijk minder (snel) last van ouderdomsverschijnselen krijgen:

• hiv-infecties zo vroeg mogelijk vinden en behandelen (en daar is echt nog winst te behalen, want meer dan de helft van de hiv-infecties wordt nog steeds ontdekt bij mensen met een CD4 onder de 350);
• bij de behandeling inzetten op een onmeetbare viral load én een gezonde levensstijl én een zorgvuldige monitoring van ouderdomsklachten;
• multidisciplinaire teams die optredende ouderdomsklachten zo snel en effectief mogelijk behandelen.

AGEhIV-studie in Nederland

De AGEhIV studie is begonnen in 2010. De deelnemers van de AGEhIV studie zijn gestart toen ze 45 jaar of ouder waren. De helft van de deelnemers heeft hiv, de andere helft niet. De deelnemers worden opgevolgd over langere tijd. Zo kan gekeken worden welke aandoeningen vaker bij mensen met hiv voorkomen dan bij mensen met dezelfde leefstijl en leeftijd die geen hiv hebben. Meer informatie over het AGEhIV cohort vind je hier. Wanneer er artikelen verschijnen vanuit de AGEhIV studie, vind je die onder medisch nieuws.