Onderzoek
Meedenken, meedoen
In het kort
- Meedoen aan onderzoek
- Medisch wetenschappelijk onderzoek
- Psychosociaal wetenschappelijk onderzoek
- Peilingen
- Bloeddonatie
- Cohortstudie
- Twijfel je of je mee wil doen?
- Meedenken over onderzoek
- Patiëntenparticipatie: informatie voor deelnemers
- Patiëntenparticipatie: informatie voor onderzoekers
Meedoen aan onderzoek
Er lopen allerlei onderzoeken onder mensen met hiv. Denk aan onderzoek naar:
- hoe het virus zich gedraagt
- nieuwe medicatie
- hiv-genezing
- mentale gezondheid van mensen met hiv
- hiv-stigma
- enzovoorts
De Hiv Vereniging wordt regelmatig benaderd om hieraan mee te werken, en jij waarschijnlijk ook, doorgaans via je hiv-behandelaar.
Op deze pagina zetten we de verschillende soorten onderzoeken uiteen, en wat voor jou van belang is als je overweegt om zelf mee te doen aan een onderzoek.
Medisch wetenschappelijk onderzoek
Medisch wetenschappelijk onderzoek bestaat uit de preklinische en de klinische fase. Het doel van preklinisch onderzoek is het krijgen van kennis om nieuwe behandelmethoden te ontwikkelen voor de verbetering van hiv-zorg. Het doel van klinisch onderzoek is het vergroten van kennis en het evalueren van effecten van bestaande en nieuwe therapieën bij mensen met hiv.
Voor medische onderzoeken zal je arts je benaderen als je geschikt bent, maar als je interesse in deelnemen aan een onderzoek hebt kun je hier ook zelf naar informeren bij je arts. Medisch wetenschappelijk onderzoek kan intensief zijn. Soms moet je weefsel doneren, of heel vaak bloed laten prikken.
Het ontwikkelen van nieuwe hiv-remmers kan enkele tot tientallen jaren duren. De ontwikkeling van een geneesmiddel bestaat uit de volgende fases:
Preklinische fase
Nadat er een potentiële stof is ontwikkeld wordt deze in de preklinische fase getest op dieren. Hierbij wordt vooral gelet op de toxiciteit (giftigheid). Op basis van verschillende testen wordt voorspeld hoe het geneesmiddel bij een mens zal werken. Als een nieuwe werkzame stof in de preklinische fase is onderzocht en veilig bevonden, wordt het onderzoek bij mensen gestart. Dit zijn de fase I, II en III onderzoeken.
Fase I
Tijdens deze fase wordt met name gekeken naar de veiligheid van het nieuwe geneesmiddel. Hiervoor krijgt een kleine groep mensen het nieuwe geneesmiddel. Zo wordt bekeken bij welke dosis de bijwerkingen nog acceptabel zijn. Aan een fase I onderzoek nemen gemiddeld 20-80 mensen
Fase II
Nadat de veilige dosis bij mensen bekend is, wordt er begonnen met het onderzoeken van de werkzaamheid van het middel. In fase II wordt het effect gemeten van het nieuwe geneesmiddel bij mensen die een bepaalde ziekte of aandoening hebben waarvoor het geneesmiddel bedoeld is. In deze fase is het belangrijkste doel om de optimale dosis, veiligheid en de effectiviteit te bepalen. Hierbij wordt het effect van het actieve geneesmiddel vergeleken met het effect van een ‘placebo’, deze ziet er precies hetzelfde uit als het geneesmiddel maar bevat geen werkzame stof. Aan een fase II onderzoek nemen gemiddeld 100-300 mensen deel.
Fase III
Als uit het fase II onderzoek de optimale dosis is bepaald, wordt deze dosis in een grote groep mensen onderzocht. De effectiviteit, voordelen en bijwerkingen van het middel worden dan onderzocht. Hierbij wordt het nieuwe middel naast een vergelijking met placebo vaak ook vergeleken met het tot dan toe meest gebruikte geneesmiddel voor deze ziekte of aandoening. Hiermee moet worden aangetoond dat het nieuwe geneesmiddel een verbetering is ten opzichte van de bestaande middelen. Aan deze fase werken gemiddeld 1000 tot 3000 mensen mee.
Registratie
De laatste stap bij het ontwikkelen van een nieuw geneesmiddel is de goedkeuring voor toelating op de markt. In Amerika wordt dit gedaan door de FDA (Food and Drug Administration) en in Europa wordt dit gedaan door de EMA (European Medicines Agency). De FDA is bijna altijd eerder met het goedkeuren van geneesmiddelen dan de EMA.
Psychosociaal wetenschappelijk onderzoek
Psychosociaal wetenschappelijk onderzoek wordt vaak op kleinere schaal gehouden dan medisch wetenschappelijk onderzoek. Het doel van psychosociaal onderzoek is meer inzicht krijgen in het psychologisch en sociaal functioneren van mensen met hiv. Voor onderzoek naar bijvoorbeeld mentale gezondheid en stigma worden vaker oproepen online geplaatst. Kijk bij een oproep voor onderzoek goed wie de afzender is. Is het een bekende organisatie (bijvoorbeeld een ziekenhuis of een organisatie uit de community)? En zo ja, staat erbij wat er met de resultaten gedaan wordt? Neem de tijd om uit te zoeken wat er van je gevraagd wordt en of er iets met de resultaten gedaan wordt.
Peilingen
Ook worden er af en toe peilingen onder mensen met hiv gehouden. Dit zijn meestal korte vragenlijsten die op internet staan. Hierin worden mensen meestal op een aantal onderwerpen bevraagd. De resultaten worden vaak gebruikt om een overzicht te geven van de huidige stand van zaken, bijvoorbeeld hoe mensen met hiv hun gezondheid zouden beoordelen. Dit onderzoek is niet wetenschappelijk.
Bloeddonatie
Er kan in het ziekenhuis gevraagd worden of je bereid bent om extra buisjes bloed af te staan als je gaat bloedprikken. Dit bloed wordt dan gebruikt voor onderzoek, bijvoorbeeld voor onderzoek hoe immuuncellen werken. Je krijgt uitleg waar jij voor doneert, en je geeft schriftelijk toestemming. Je geeft dan ook soms toestemming dat je weer opgeroepen kan worden. Je doneert het bloed anoniem, dus je hoort niet terug wat er specifiek in jouw bloed is gevonden. De onderzoekers weten immers niet welk bloed van wie was. Wanneer je extra bloed afstaat doe je niet mee aan een langlopende studie: je zit nergens aan vast.
Cohortstudie
Vrijwel iedereen met hiv in Nederland doet mee aan een cohortstudie. Dit betekent dat mensen lange tijd gevolgd worden. Dit merk je zelf niet, maar Stichting hiv monitoring (SHM) verzamelt data van alle mensen met hiv in Nederland. Iemand met hiv geeft hiervoor toestemming, meestal tijdens het eerste consult. De data in de database zijn anoniem. In een onderzoek zullen dus nooit je persoonlijke data aan je naam gekoppeld worden.
In de database wordt onder andere geregistreerd hoeveel mensen met hiv in zorg zijn, hoeveel een onmeetbare viral load hebben, en welke andere ziektes mensen met hiv hebben. Met de onderzoeken die met de data in de database gedaan kunnen worden, wordt de kennis over hiv vergroot. Met name de kennis over levenslange behandeling van hiv wordt uitgebreid bestudeerd. De data worden hiernaast gebruikt om richtlijnen aan te passen en om de hiv-zorg in Nederland te verbeteren. Hier lees je meer over Stichting hiv monitoring.
Twijfel je of je mee wil doen?
- Meedoen is altijd vrijwillig, nee zeggen mag.
- Overweeg je om wel mee te doen? Neem de tijd om je in te lezen in het onderzoek, stel vragen als je die hebt.
- Neem alleen deel wanneer je er een goed gevoel bij hebt, en als jou duidelijk is wat er wordt gedaan met de resultaten van het onderzoek.
- Als je twijfelt over deelname en dit wil bespreken, kun je contact opnemen met Thijs Albers. Hij is Belangenbehartiger medische zaken & zorg bij de Hiv Vereniging en staat je graag te woord. Stuur een mailtje: t.albers@hivvereniging.nl.
Meedenken over onderzoek
Meedenken over onderzoek is iets anders dan meedoen aan onderzoek. Bij meedenken ben je als persoon met hiv betrokken bij het ontwikkelen van het onderzoek zelf. Daar is een mooi woord voor: patiëntenparticipatie.
Door mensen met hiv van meet af aan te betrekken in het opzetten van een onderzoek, wordt de kennis van onderzoekers aangevuld met ervaringsdeskundigheid van de mensen om wie het gaat. En dat vinden wij van groot belang: jij weet wat het betekent om hiv te hebben en kunt onderzoekers wijzen op zaken die zij zonder jouw inbreng over het hoofd zouden zien.
Als persoon met hiv kun jij op twee manieren een rol spelen in patiëntenparticipatie: als adviseur of als beoordelaar.
Adviseur
- Je denkt actief mee over de opzet en uitvoering van een onderzoek./li>
- Je overlegt meestal een paar keer per jaar met de onderzoekers in een adviesgroep. Soms gaat dit in het Nederlands, soms in het Engels. Het onderzoek kan bijvoorbeeld over genezing gaan, maar ook over stigma.
- Je hoeft geen speciale kennis te hebben, het is wel belangrijk dat je je ook kunt inleven in mensen met hiv in een andere situatie.
- Je voornaamste rol is onderzoekers vertellen wat jij denkt dat goed is voor mensen met hiv.
- We raden je aan om de gratis cursus Participatie in wetenschappelijk onderzoek van PGOsupport te volgen.
Beoordelaar
- Je kijkt kritisch naar onderzoeksvoorstellen vanuit het perspectief van mensen met hiv.
- Je krijgt hierbij ondersteuning via de Hiv Vereniging.
- Het is belangrijk dat je lange teksten kunt lezen. Ook is doorgaans handig als je goed bent in Engels.
- We raden je aan om de gratis cursusHet beoordelen van onderzoeksvoorstellen van PGOsupport te volgen.
Adviseur of beoordelaar worden
De Hiv Vereniging organiseert regelmatig focusgroepen met mensen met hiv en onderzoekers. In deze gesprekken kunnen mensen met hiv aangeven wat zij belangrijk vinden in een specifiek onderzoek, of meepraten over wat zij graag terug zouden zien in wetenschappelijk onderzoek. Eerdere succesvolle focusgroepen zijn bijvoorbeeld georganiseerd met een team zorgprofessionals van de GGD en met de onderzoekers van de SHM.
Een voorwaarde om lid van de werkgroep Medische Zaken en Zorg te worden is dat je lid bent van de Hiv Vereniging. Je wordt voor maximaal een paar dag(del)en per jaar gevraagd. Je krijgt als adviseur of beoordelaar een vrijwilligersvergoeding voor je gemaakte uren en eventuele reiskosten worden vergoed.
Interesse? Neem contact op mett.albers@hivvereniging.nl en laat weten hoe lang je hiv hebt, waarom je graag mee wil doen aan de focusgroepen, of je ervaring hebt met wetenschappelijk onderzoek, of je in staat bent om door Nederland te reizen en of je je comfortabel voelt bij Engels lezen, spreken en schrijven.
Meedoen als respondent of proefpersoon
Wanneer mensen met hiv alleen hun eigen ervaring of data inbrengen en geen invloed hebben op de beslissingen die in een onderzoek genomen worden, is er geen sprake patiëntenparticipatie. Maar ook de rol van respondent of proefpersoon is relevant voor gedegen wetenschappelijk onderzoek.
Respondent
Als respondent beantwoordt je vragen van onderzoekers, bijvoorbeeld door een vragenlijst in te vullen, mee te doen aan een interview of deel te nemen aan een focusgroep. De Hiv Vereniging deelt regelmatig oproepen om mee te doen met interviews of vragenlijsten in te vullen.
Proefpersoon
Voor het testen van nieuwe medicatie worden vaak proefpersonen gezocht. Je doet dan mee aan een onderzoek en er worden metingen bij je verricht.
Wil jij respondent of proefpersoon worden?
De Hiv Vereniging deelt oproepen alleen als we achter de inhoud staan. Hou onze website en social mediakanalen in de gaten voor actuele oproepen. Er wordt steeds duidelijk aangegeven wie er gezocht worden (bijvoorbeeld ouderen, of vrouwen). Het staat je vrij om een vragenlijst in te vullen of deel te nemen aan een telefonisch interview of focusgroep als je dit leuk en interessant vindt. Hou onze in de gaten voor lopende onderzoeken. Ook in onze nieuwsbriefworden oproepen geplaatst.
Je werkt aan onderzoek over mensen met hiv? Prachtig! De Hiv Vereniging kan op verschillende manieren bijdragen aan het optimaliseren van de kwaliteit. Onze basisvoorwaarde is simpel: wij verwachten dat er daadwerkelijk naar onze inbreng geluisterd wordt.
- Jij bent wetenschapper, de meeste mensen in onze achterban zijn dat niet. Schrijf in begrijpelijke taal. Wij hebben een voorkeur voor teksten geschreven in niveau B1 of B2. Je leest meer over schrijven in begrijpelijke taal en hoe je het niveau van je tekst automatisch kan checken.
- We verwachten van onderzoekers dat ze onzetaalwijzer lezen en gebruiken, om stigmatiserend of achterhaald taalgebruik te vermijden.
- We verwachten dat er geld, energie en tijd wordt gestoken in het bereiken van de brede achterban, waaronder nadrukkelijk ook ondervertegenwoordigde groepen. Dat brengt mogelijk met zich mee dat interviews afgenomen worden in verschillende talen, om ook mensen te bereiken die niet goed (Nederlands) lezen of schrijven.
- De Hiv Vereniging vraagt naar redelijkheid een vergoeding voor medewerking.
- Medewerking van de vereniging kan uitsluitend verkregen worden via het landelijk bureau van de Hiv Vereniging.
- We verwachten dat de onderzoekers ons op de hoogte houden van het verloop van het onderzoek en dat we indien gewenst de mogelijkheid krijgen om de resultaten te delen via onze website.
Wat wij voor je kunnen doen
Oproepen voor medewerking delen
We kunnen oproepen delen om mee te doen aan onderzoek (vragenlijsten, interviews, focusgroepen, klinische onderzoken). Bijvoorbeeld via ons ledenblad, onze website, onze digitale nieuwsbrief Positive News!/a>, onze Facebook-groepen en LinkedIn. In overleg kunnen we in voorkomende gevallen oproepen ook uitzetten via partners binnen de Hiv Alliantie waar de Hiv Vereniging deel van uitmaakt.
- We hechten er bij het werven van respondenten waarde aan dat er voldoende aandacht is voor de diversiteit van de hiv-community.
- Respondenten steken tijd en energie in het onderzoek, we verwachten dat er een vergoeding voor de respondenten beschikbaar is in enige vorm. Het hoeft geen groot bedrag te zijn, maar een bedankje is op zijn plaats.
- Wanneer de respondent moet reizen is reiskostenvergoeding een absolute voorwaarde.
Feedback geven op onderzoeksvoorstellen: onze specialisten
De Hiv Vereniging denkt namens haar achterban graag mee bij onderzoeksvoorstellen met als oogmerk het beste resultaat voor mensen met hiv.
- Betrek de Hiv Vereniging in een vroeg stadium. Hoe eerder je ons betrekt, hoe meer kans je hebt op uitgebreide input. Wanneer een voorstel enkele dagen voor de deadline bij ons komt voor feedback word je verzoek afgewezen.
- Onze feedback is niet vrijblijvend. Wij verwachten dat onze inbreng even zwaar weegt als die van andere betrokkenen en dat onze input daadwerkelijk wordt meegenomen.
- Alleen wanneer de Hiv Vereniging volledig achter het uiteindelijke onderzoeksvoorstel staat, mag zij als partner bij de aanvraag genoemd worden. Het is dus belangrijk dat we formeel en expliciet onze toezegging doen voor het ondersteunen van een onderzoek.
Feedback geven op onderzoeksvoorstellen: personen uit onze achterban
De Hiv Vereniging kan ook mensen uit haar achterban vragen om feedback te geven. Dit is bijvoorbeeld noodzakelijk bij prioritering van onderzoeken (besluiten welk onderzoek het hardst nodig is en subsidie moet krijgen).
- Voor het geven van feedback op onderzoeksvoorstellen door mensen zonder medische achtergrond is een goede lekensamenvatting nodig.
- Zorg ervoor dat een lekensamenvatting ook echt door leken gelezen kan worden. Wanneer dit niet het geval is, zal het voorstel teruggestuurd worden.
- De kosten voor het geven van feedback zijn conform de richtlijn van de PatiëntenFederatie €100 per uur.
- Het geven van feedback op een onderzoek duurt gemiddeld tussen de 1 en 4 uur.
Feedback geven op andere documenten
Je kunt de Hiv Vereniging betrekken bij onderzoek dat al loopt. Bijvoorbeeld om:
- feedback te geven op vragenlijsten, interviewgidsen of informatiebrieven voor deelnemers aan een studie.
- te beoordelen of informatie voldoende begrijpelijk is.
- teksten te controleren op stigmatiserend taalgebruik.
De kosten voor het geven van feedback zijn conform de richtlijn van de PatiëntenFederatie €100 per uur.
Optreden als medeaanvrager bij een onderzoek
De Hiv Vereniging kan in zeldzame gevallen ook mede-aanvrager zijn bij een onderzoek. Neem hiertoe contact op per telefoon of mail.
Resultaten van onderzoek delen
Heb je onderzoek gedaan waarvan je de resultaten wilt delen met onze achterban?Neem dan contact met ons op. Bij een positieve beoordeling kunnen wij de resultaten onder de aandacht brengen via ons ledenmagazine, onze nieuwsbrieven, social media kanalen en website.
Wanneer je ons verzoekt om namens jou een samenvatting van de onderzoeksresultaten te schrijven, hanteren we conform de richtlijnvan de PatiëntenFederatie een tarief van €100 per uur.
Wat wij niet doen
- De Hiv Vereniging werft niet actief respondenten, anders dan het delen van algemene oproepen via onze kanalen.
- We zullen nooit gegevens van mensen met hiv delen met als oogmerk hen te benaderen voor onderzoek.
- We werken niet mee aan onderzoek dat we onvoldoende relevant vinden of waar we inhoudelijk niet achter staan.
