Aids2018: Ronald Brands, juridisch en maatschappelijk belangenbehartiger, kijkt terug op strafrechtelijke vervolging op basis van hiv-specifieke wetgeving, reisbeperkingen, toegang tot zorg voor migranten en de toekenning van Aids2020 aan de VS.
Chase the virus, not the people!
Chase the virus, not the people. Dit was een van de belangrijkste slogans van AIDS 2018. Veel mensen met hiv zijn vogelvrij en kunnen zomaar opgepakt worden. Er zijn duizenden voorbeelden van mensen wereldwijd die een gevangenisstraf van 30 jaar uitzitten. Alleen maar omdat men zijn of haar hiv-status niet heeft verteld bij een sekscontact. En alleen daarom is men veroordeeld tot een hoge gevangenisstraf. Onvoorstelbaar en onbegrijpelijk. Dit is de keiharde realiteit voor mensen met hiv in zogenaamde geciviliseerde landen als de VS en Canada. Mensen met hiv zijn dus vogelvrij. Men kan valselijk beschuldigd worden en worden opgepakt. Opvallend is dat veel vrouwen zijn veroordeeld zijn voor lange gevangenisstraffen. Juist omdat vrouwen vaak eerder achter hun hiv-status zijn gekomen vanwege ‘pre natal testing’. Zij zijn daardoor meer kwetsbaar om vervolgens door hun partners als dader te worden gelabeld.
Strafrechtelijk vervolgen is helaas mogelijk vanwege hiv-specifieke wetgeving. Dit soort wetgeving is, zoals al heel lang bekend is, slecht voor de publieke gezondheid en contraproductief. Wetten die mensen met hiv criminaliseren moeten daarom van tafel. Tijdens meetings komen tal van sprekers met hun eigen verhaal van strafrechtelijk vervolging. Ze zijn voor het leven getekend door hun gevangenisstraf. Maar daarnaast ook omdat men levenslang te boek staat als ‘sex offender’ omdat men in het Sex Offender Register is opgenomen. Hierdoor wordt het onmogelijk om bijvoorbeeld een huis te huren of werk te vinden.
De Hiv Vereniging vindt dat wetten die mensen met hiv criminaliseren in welke vorm dan ook moeten worden afgeschaft. Overheden, maar ook rechters en anderen die dit systeem in stand houden, moeten er verantwoording worden geroepen om criminaliserende wet- en regelgeving te hervormen. Wetten moeten er zijn om mensen te beschermen, niet om mensen te vervolgen. De Hiv Vereniging blijft dit standpunt uitdragen tijdens (inter)nationale fora en roept verantwoordelijke instanties op zich hiervoor in te zetten.
No Bad Laws please!
Bad Laws, bad consequences on people's lives. Een zin die door veel prominenten is uitgesproken tijdens tal van sessies gedurende het congres. Wetten zijn er om mensen te beschermen. Wetten kunnen iets goeds brengen. Maar wetten kunnen ook levens van mensen verwoesten. De gevolgen van (hiv-specifieke) wetgeving zijn opnieuw in kaart gebracht in het Supplement Report 2018 van de Global Commission on HIV and the Law met als titel “Risks, Rights & Health”. Een follow up van het eerste rapport welke werd gepresenteerd tijdens AIDS 2012 in Washington DC. Het Rapport verwoordt pittige uitspraken over noodzakelijke veranderingen. Er zijn anno 2018 gelukkig verbeteringen waar te nemen in landen die de aanbevelingen van 2012 hebben opgepakt en uitgerold.
Maar er worden grote zorgen geuit over tal van landen die achterblijven. Zeker in een politiek veld wat bijna onvoorspelbaar lijkt te worden met populistische leiders en een sterke verrechtsing van het klimaat.
Nog steeds hebben bijna 70 landen hiv-specifieke wetgeving. Er zijn wereldwijd meer strafrechtelijke vervolgingen van mensen met hiv dan ooit tevoren. Maar nog meer landen hebben wetgeving die gemarginaliseerde groepen criminaliseren, zoals druggebruikers, sekswerkers en transpeople.
Ook is er bijvoorbeeld in ca 70 landen wetgeving waarbij gezondheidsprofessionals op basis van hun eigen persoonlijke instelling en voorkeur (zogenaamde "conscientious objection) toegang tot zorg en gezondheidszorgdiensten mogen weigeren aan mensen. Het is niet moeilijk voor te stellen wat dit tot gevolg heeft voor de juist kwetsbare groepen die op deze onrechtvaardige manier opzettelijk worden buiten gesloten. Het is toch onvoorstelbaar dat dit nog kan gebeuren anno 2018: Het Report 2018 komt met een lijst van 30 aanbevelingen voor overheden om hun wetten op aan te passen en ook uit te voeren in de praktijk.
De Hiv Vereniging ondersteunt de aanbevelingen en met name de aanbeveling dat er toegang tot zorg moet zijn voor iedereen. Niemand mag worden buitengesloten. Er moet toegang zijn tot informatie, testen en (hiv)zorg, ook voor asielzoekers, vluchtelingen, en voor mensen in detentie of vreemdelingenbewaring.
Travel and Residence restrictions: Goed en slecht nieuws
Een wereld zonder grenzen en beperkingen voor mensen met hiv. Een droom of wordt deze realiteit? Goed om te melden dat voor mensen met hiv op het gebied van reizen naar en verblijf in landen met kleine stapjes vorderingen zijn geboekt. De database www.hivtravel.org, een samenwerkingsproject tussen de IAS, EATG, DAH en Positive Council Switzerland, is bijgewerkt en geeft de laatste ontwikkelingen aan.
Bijvoorbeeld dat Zuid Korea en Taiwan al hun beperkingen hebben opgeheven, dat Singapore kortdurend verblijf tot 90 dagen toelaat. Canada maakt het gemakkelijker om een verblijfsvergunning te krijgen.
En een aantal landen hebben aangegeven vrij te zijn van beperkingen, zoals Belarus, Hongarije, Indonesië en Duitsland. Jaja, The Free State Bavaria (Beieren dus) heeft eindelijk haar reisbeperkingen voor mensen met hiv en de verplichte hiv-test op tal van terreinen opgeheven.
Maar is nog een lange weg te gaan: 13 landen verbieden kortdurend verblijf en zeten en hebben deportatiewetten om menen met hiv uit te kunnen zetten, zoals Bahrain, Brunei, Iran, Jordanië, Kuwait, Verenigde Arabische Emiraten, 49 landen verbieden een langer verblijf dan 90 dagen en in 24 landen zijn wetten en de uitvoering hiervan in de praktijk onduidelijk.
Kortom, het is en blijft belangrijk voor de Hiv Vereniging om deze beperkingen te blijven benoemen en te blijven aankaarten tijdens onder meer (inter)nationale fora omdat deze reis en verblijfsbeperkingen inbreuk maken op een belangrijk mensenrecht: namelijk een vrij (reis)verkeer en vrijheid van bewegen.
AIDS 2020 in de VS?
Een land dat mensen, wie dan ook, buitensluit, discrimineert en strafrechtelijk vervolgt is het hosten van een Internationale Aids Conferentie niet waardig. Het gaan organiseren van AIDS 2020 in San Francisco / Oakland schoffeert het werkveld en de waarden waar zij voor staan. “De strijd tegen aids is nooit en mag nooit een strijd tegen mensen zijn, maar het gaat om de strijd van mensen tegen een virus”. Zo sprak Elisabeth Taylor in 1992 toen de conferentie Aids1992 uiteindelijk werd verplaatst van Boston naar Amsterdam.
Het lijkt of de tijd in de VS heeft stil gestaan. Nog steeds mogen bepaalde groepen de VS niet in. Nog steeds worden bewoners van bepaalde landen geweerd. Nog steeds kunnen tal van groepen geweld verwachten. Nog steeds worden in tal van Amerikaanse Staten mensen met hiv strafrechtelijk vervolgd en moeten zij lange straffen uitzitten. Nog steeds wordt inbreuk gemaakt op de mensenrechten van welke groep dan ook.
Een succesvolle aanpak inclusief moet zijn. Niemand mag aan de kant blijven staan, niemand mogen we buiten sluiten. Het werk moet ‘evidence based’ zijn. Maar wat doet het land wat ooit het machtigste land wilde zijn? Het glijdt af naar een land van de C categorie welke de mensenrechten niet meer respecteert. En resultaten van ons werk van de afgelopen jaren overboord lijkt te willen gooien. Wellicht de grootste donor ooit om met geld haar eigen zin door te drijven. Daarmee ook vaak contraproductief. Op deze wijze hoort Aids 2020 niet thuis in de VS.
Kortom, laat de IAS de komende tijd haar huiswerk maar overdoen. Zolang mensen worden buitengesloten of kans hebben vervolgd te worden hebben we in zo’n land niets te zoeken. Dus een negatief reisadvies!
Europese uitwisseling
De European HIV Legal Forum (EHLF), een samenwerkingsproject van AIDS Action Europe van 16 NGO’s in Europa en Turkije, heeft haar rapport over de toegang tot hiv-zorg voor migranten met een onzekere verblijfstatus gepresenteerd. Een van de opvallende resultaten was dat in veel landen dezelfde drempels in de toegang tot preventie, testen, behandeling en zorg gelden voor ongedocumenteerden, voor mensen zonder geldige zorgverzekering als voor mensen met een onzeker verblijfstatus.
EHLF gaat daarom bekijken of het haalbaar is om een project te starten om een advocacy tool te ontwikkelen, toepasbaar in de deelnemende landen, om juist in opvangcentra, detentiecentra en in het gevangeniswezen de toegang tot hiv-zorg te verbeteren.
In Nederland is op papier juist voor deze groepen de zorg goed geregeld, maar de praktijk is vaak weerbarstig. Juist de zorg in onder meer AZC’s, Justitiële Inrichtingen en in Vreemdelingenbewaring laat te wensen over. Deze manco’s in de zorgverlening dienen te worden aangekaart bij de verantwoordelijke instanties en uitvoeringsorganisaties.
Ook heeft de EHLF een bijeenkomst georganiseerd over de discriminatie en stigmatisering van zorgverleners met hiv in de diverse landen. De wet- en regelgeving verschilt enorm en veel zorgverleners met hiv worden of in het geheel buitengesloten van werkzaamheden in de zorg, dan wel mogen zij bepaalde aspecten van hun werkzaamheden niet uitvoeren. De uitwisseling van ervaringen is een eye opener voor de deelnemers. Onderzocht gaat worden op welke wijze EHLF een bijdrage kan leveren om via het ontwikkelen van een advocay tool om mistanden in de zorgverlening op nationaal nivo in e deelnemende landen aan te pakken.
De website www.positiefzorgt.nl is een mooi voorbeeld hoe Nederland dit onderwerp heeft opgepakt. Het blijft belangrijk om aan de onderwerp aandacht te blijven schenken.
Er zijn nog wat lessen te leren voor Nederlandse instanties
Zeker zijn er nog wat lessen te leren voor Nederlandse organisaties. Denk hierbij aan organisaties als het COA en DJI. Zij gaan al veel te lang en nog steeds uit van een uitermate terughoudend testbeleid. Het is nu de tijd voor hen om hun beleid te veranderen in een proactief testbeleid en de noodzakelijke zorg aan te bieden.
Natuurlijk, er zijn landen die het ontzettend slecht doen en de aanbevelingen van de Global Commission on HIV and the Law op alle fronten in de wind slaan. Kijk naar landen als de Russische Federatie, China, Iran, Egypte, Jamaica, Singapore, Uganda etc. etc. Maar Nederland wil toch niet in dit rijtje worden opgenomen?
Kortom, laten we de handen ineen slaan om te werken aan verbeteringen niet alleen wereldwijd, maar juist ook in Nederland. We kunnen mensen met hiv niet in de steek laten.
Beleving AIDS2018
Enthousiaste vrijwilligers in vrolijk oranje verwelkomen elke dag weer de congresgangers. Roadmaps van hoofdonderwerpen helpen bij het kiezen van sessies die van belang zijn voor ieders werkveld. Amsterdam ontvangt bijna 20.000 congresgangers. De stad is op zijn mooist tijdens een dagenlange hittegolf. De Noord-Zuidlijn is net op tijd klaar. AIDS2018 in Amsterdam. Wat een succes!
En hoe nu verder? Met elkaar is hard gewerkt aan waar we nu staan. Veel is ten goede gekeerd. Maar anno 2018 liggen er nog veel uitdagingen. Op medisch vlak is veel vooruitgang geboekt. Maar stigma en discriminatie zijn helaas nog een groot probleem en vragen om deskundige aanpak. AIDS2020, waar dan ook, is nog ver weg maar lonkt al en zorgt voor nieuwe inspiratie.
Kortom, aan het werk!
Vraag via Whatsapp 
