Overdracht van hiv

Wil je weten of je kans hebt om hiv opgelopen te hebben? En hoe staat het met jouw basiskennis rondom hiv en de kans op overdracht? Test jezelf met de quiz 'Hiv en overdracht'.

In het kort:

• Hiv kan overgedragen worden via seks, intraveneus drugsgebruik, bloedcontact, en van moeder op kind
• Hiv kan niet overgedragen worden via seks als iemand een onderdrukt virus heeft
• Hiv kan niet overgedragen worden via zoenen, hoesten, een kopje delen, iemand aanraken of via een wc-bril
• De kans op overdracht van hiv in het dagelijks leven (bijvoorbeeld op school of werk) is niet aanwezig, zelfs niet als iemand (nog) geen onderdrukt virus heeft.
• In de zorg zijn de normale maatregelen voldoende, iemand met hiv hoeft niet anders behandeld te worden
• PEP kan na een accident gegeven worden om hiv-infectie te voorkomen, het liefst zo snel mogelijk maar altijd binnen 72 uur
• PrEP kan preventief geslikt worden om overdracht van hiv te voorkomen
• Er bestaat (nog) geen vaccinatie tegen hiv

Hoe kun je hiv overdragen?

Hiv zit met name in bloed, sperma, vaginaal vocht en borstvoeding. Het virus is ook te vinden in ander lichaamsvocht, maar in zulke lage concentraties dat er geen kans op overdracht is. Hiv kan worden overgedragen via de volgende routes:

Hoe kun je hiv niet overdragen?

“In het  begin speelde de angst om anderen te infecteren. Ik had dat zelf veel meer dan mensen in mijn omgeving. Vooral in het contact met kinderen. Die zijn toch kwetsbaar. Ik voelde me heel vies en ik was bang om de baby van mijn broer aan te raken.

En ik dacht: wat als een kind me per ongeluk krabt? Als er iemand moest hoesten, dacht ik: ik heb haar net een zoen gegeven. Het komt door mij dat ze hoest. Nu denk ik: waar heb je je druk om gemaakt? “

Het is onmogelijk om hiv over te dragen door te zwemmen, door kopjes te delen of door te tongzoenen. Ook niet via lichamelijke verzorging of het verlenen van eerste hulp. In de dagelijkse omgang hoef je helemaal nergens rekening mee te houden. Om hiv over te dragen, moet er een bepaalde hoeveelheid virus aanwezig zijn. Je kunt hiv niet overdragen via speeksel, zweet, snot en tranen, want daar zit veel te weinig virus in. Je hoeft thuis, op school, op je werk of waar dan ook dus geen speciale maatregelen te nemen.

Mensen met hiv kunnen zonder infectiegevaar voor collega’s en klanten hun werk doen. Waar dan ook, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, horeca, het onderwijs of de voedingsindustrie. Werken volgens de geldende hygiënerichtlijnen is voldoende. Deze richtlijnen zijn opgesteld om overdracht van infectieziekten te voorkomen; niet alleen de overdracht van hiv, maar ook hepatitis B of C, die veel gemakkelijker worden overgedragen. Als men zich aan deze richtlijnen houdt, is er geen risico op overdracht. Het RIVM (RijksInstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft een hele reeks LCI (Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding) richtlijnen infectieziektebestrijding opgesteld waaronder de LCI richtlijn hiv-infectie.

Kans op overdracht bij een onderdrukt virus

Iemand met hiv die niet behandeld wordt heeft duizenden tot miljoenen virusdeeltjes in iedere milliliter bloed. Met ‘virusdeeltjes’ wordt hiv-RNA bedoeld. Door hiv-remmers te gebruiken wordt de hoeveelheid hiv in het lichaam (viral load) omlaag gebracht tot het virus niet meer aan te tonen is in het bloed. Dit wordt onmeetbare of ‘ondetecteerbare’ viral load genoemd. Ondetecteerbaar betekent dat er minder dan 50 virusdeeltjes per milliliter bloed zijn. Er is nu aangetoond dat deze paar virusdeeltjes geen nieuwe hiv-infectie kunnen veroorzaken. Niet meetbaar = niet overdraagbaar: n=n.

Ook wanneer het virus onderdrukt is (dan heb je een viral load van minder dan 200 virusdeeltjes per milliliter bloed) kun je hiv niet overdragen. Het kan dus zijn dat je viral load meetbaar en toch onderdrukt is (je viral load is dan hoger dan 50 maar lager dan 200 virusdeeltjes per milliliter bloed). Dan geldt n=n alsnog en kun je hiv niet overdragen. Kennis over de hoogte of meetbaarheid van de viral load is dus een belangrijk gegeven als je hiv hebt.

Conclusie: mensen met hiv die succesvol worden behandeld met hiv-remmers en daardoor een onderdrukte of onmeetbare viral load hebben kunnen het virus niet aan anderen overdragen. Ook niet als ze seks zonder condoom hebben. De Hiv Vereniging voert de campagne n=n: niet meetbaar = niet overdraagbaar. De Nederlandse vertaling van de internationale U=U boodschap: Undetectable means Untransmittable. Lees hier meer over de n=n campagne.

De afgelopen uren groot risico gelopen?

Binnen 2 uur, uiterlijk binnen 72 uur (maar hoe eerder hoe beter), kun je dan starten met een PEP-behandeling. Ga hiervoor naar een hiv-behandelcentrum, GGD of Eerste Hulp. PEP is de afkorting van post-exposure prophylaxis, oftewel het voorkomen van infectie na blootstelling aan hiv. Met PEP verklein je dus de kans dat hiv zich in je lichaam nestelt. Het is een preventieve behandeling waarbij je vier weken hiv-medicatie gebruikt om een chronische hiv-infectie te voorkomen.

Een PEP-behandeling wordt vergoed als je een Nederlandse zorgverzekering hebt. Het gaat wel van je eigen risico af. Heb je geen Nederlandse verzekering, dan moet je de € 1.000,- zelf betalen.

Hiv-test

Als je denkt dat je misschien hiv hebt kun je een hiv-test doen. Je leest hier meer hoe zo’n test in z’n werk gaat en waar je je kan laten testen.

Twijfels of je risico hebt gelopen?

Je kunt in gesprek gaan met iemand van de Aids Soa Infolijn als je niet zeker weet of je risico hebt gelopen op een hiv-infectie. Zij zijn bereikbaar via 0900-204 2040 op maandag t/m woensdag: 09.30 tot 15.30 uur; donderdag en vrijdag: 13.30 tot 15.30 uur. Dit kost 10 cent per minuut plus eventueel de kosten van je provider. Zij kunnen samen met jou de risico’s die je gelopen hebt afwegen. Als je seks hebt met mannen kun je op mantotman.nl een risicocheck doen. Op hebikhiv.nl staat ook een symptomencheck. Sinds kort kun je ook voor advies terecht bij de soatest advieschat. Daar kun je elk moment van de dag je vragen voorleggen.

PrEP

Ook kan iemand PrEP (pre-exposure prophylaxis) gebruiken om te voorkomen dat hij of zij hiv krijgt. Bij hiv-remmers en Prepnu.nl lees je meer over het gebruik van PrEP om overdracht van hiv te voorkomen.

Vaccinatie

Er wordt momenteel onderzocht of hiv voorkomen kan worden met een vaccinatie. De resultaten van deze studies worden steeds beter, en de kans is aanwezig dat er een werkend vaccin gevonden wordt. Updates over onder andere onderzoek naar vaccinaties verschijnen op de medische blog.

Fabels en feiten!

Soms komen er vragen omhoog over alledaagse dingen en de overdracht van hiv. Daarom een opsomming over hoe je hiv helemaal niet kunt overdragen.

• Niet door te zoenen of te tongzoenen. Je speeksel bevat veel te weinig virus om iemand te infecteren.
• Niet door te niezen, hoesten of te snotteren. Je nies, slijm en snot bevatten veel te weinig virus om iemand te infecteren.
• Niet door iemand een hand te geven, te masseren of gemasseerd te worden. Hiv kan niet door een onbeschadigde huid binnendringen. Als je een schaafwond hebt of een wond waar een korstje op zit, is er helemaal niets aan de hand. Als jullie allebei een open wond zouden hebben is er nog steeds maar een heel klein risico. Door een wond stroomt bloed naar buiten. Dat is juist om infecties te voorkomen. Er komt dus echt niet zo makkelijk hiv door een wond naar binnen.
• Niet door een toilet, theekopje, ander servies, bestek of beddengoed te delen. Het virus kan niet in de lucht blijven leven.
• Niet door een tandartsenbehandeling te krijgen, eerste hulp te krijgen of te verlenen. De normale hygiënemaatregelen die een tandarts of EHBO’er neemt zijn voldoende. Ook de patiënt die na jou bij de tandarts komt loopt loop dan geen risico
• En ook niet door insecten; niet door eten te delen of samen uit een glas te drinken (je kunt dus gewoon samen koekhappen); niet door zwemwater; niet door samen in bad te gaan en niet door een sauna of stoombad.