Mentale gezondheid

Wat is mentale gezondheid?

“Mentale gezondheid” betekent hetzelfde als “psychische gezondheid”. Naast dat er verschillende termen zijn is er ook niet één definitie van mentale gezondheid. Het Nationaal Kompas geeft de volgende omschrijving: bij een optimale psychische gezondheid is er sprake van stabiel functioneren, wat resulteert in productieve activiteiten, bevredigende relaties met anderen en de mogelijkheid tot aanpassen en omgaan met tegenslagen. In gewone mensentaal zeggen we vaak ‘lekker in je vel zitten’. Een verminderde mentale gezondheid kan bijvoorbeeld bestaan uit (symptomen van) een depressie, ongelukkigheid en angst.

In het kort

Mentale gezondheid bestaat uit emotioneel, psychologisch en sociaal welzijn.
Emotioneel welzijn staat voor tevredenheid, blijdschap, vrolijkheid.
Psychologisch welzijn staat voor zelfacceptatie, optimisme, spiritualiteit.
Sociaal welzijn staat voor sociale acceptatie, eigenwaarde, aansluiting in de gemeenschap.
Ongeveer 50% van de mensen met hiv krijgt te maken met psychische klachten, dit kan veroorzaakt worden door het hebben van een chronische aandoening, het virus, medicatie en stigma.
Je kan op verschillende manieren aan je mentale gezondheid werken, zoals bewegen of het volgen van een online interventie.
Schroom niet om professionele hulp te zoeken als je het gevoel hebt dat je dit kan gebruiken.
De Hiv Vereniging biedt een workshop waarin je leert omgaan met hiv en heeft verschillende andere mogelijkheden om andere mensen met hiv te ontmoeten.
Stichting hello gorgeous biedt RESET:een workshopreeks die je weerbaarheid tegen (zelf)stigma vergroot en je kijk op je leven met hiv positief verandert.

Mentale gezondheid van mensen met hiv

Een verminderde mentale gezondheid kan iedereen overkomen. Één op de vier mensen ervaart op een punt in hun leven mentale gezondheidsklachten, ongeacht of ze hiv hebben. Mensen met hiv zijn extra kwetsbaar; ongeveer 50% krijgt in het leven te maken met psychische klachten. Dit kan komen door de effecten van het virus, als bijwerking van hiv-remmers, de moeilijkheden die het leven met een chronische aandoening met zich meebrengt (stigma en vooroordelen rond hiv) en soms de angst voor overdracht van hiv aan anderen.

Invloed van stigma op de mentale gezondheid

Het (zelf)stigma rondom hiv kan impact hebben op je mentale gezondheid. Het stigma kan leiden tot een lagere zelfwaardering, meer psychische problemen, ontevredenheid en een verminderde motivatie om gezond te blijven. Het stigma kan een reden zijn dat mensen hun hiv-status niet aan vrienden, familie of kennissen willen vertellen, terwijl leven met een geheim belastend kan zijn voor de mentale gezondheid. De Hiv Vereniging werkt hard aan de bestrijding van het stigma en normalisering van hiv. Praktische tips om met het stigma om te gaan lees je hier.

Invloed van de fysieke gezondheid op de mentale gezondheid

Bewegen en je fysiek fit voelen verbetert de mentale gezondheid. Dit is echter niet altijd zomaar te bereiken. Veel mensen met een chronische aandoening (zoals hiv) hebben een verminderde fysieke gezondheid. Een hiv-infectie verloopt niet bij iedereen op dezelfde manier, sommige mensen hebben fysiek veel last van de infectie of bijwerkingen van de medicatie. Fysiek minder kunnen kan ervoor zorgen dat iemand mentaal tegen zijn of haar grenzen aanloopt. Het is dus belangrijk dat je gezond eet en genoeg beweegt, en je bijwerkingen serieus neemt en kijkt of je hier iets aan kan doen.

Ook door een onderdrukt virus kun je je mentaal beter voelen. Een onderdrukt virus kan (doordat hiv niet over te dragen is: niet meetbaar = niet overdraagbaar) een positieve invloed hebben op je emotioneel, psychologisch, sociaal en seksueel welzijn. n=n zorgt er namelijk voor dat mensen met hiv de overdracht van het virus kunnen stoppen. Het geeft mensen met hiv zelfvertrouwen en zelfbewustzijn. De angst om het virus over te dragen verdwijnt, waardoor mensen met hiv zich vrij kunnen bewegen in hun sociaal en seksueel leven, wat isolatie voorkómt. Door n=n is er geluk in plaats van angst. Tot slot zorgt n=n ervoor dat schaamte vervangen wordt door erkenning. Door het verminderen van het stigma en het creëren van een angstvrije omgeving staan mensen met hiv sterker in hun schoenen. Je leest hier meer over n=n.

Invloed van medicatie op de mentale gezondheid

Er zijn een paar hiv-remmers waarbij een verminderde mentale gezondheid een bijwerking kan zijn. De non-nucleoside reverse transcriptase inhibitor (NNRTI) efavirenz wordt gelinkt aan het vertonen van symptomen van een depressie. Ook andere hiv-remmers kunnen een verminderde mentale gezondheid als bijwerking hebben. Hiernaast kan de slapeloosheid die veroorzaakt wordt door medicatie van invloed zijn op de mentale gezondheid. Kaart het altijd aan bij je hiv-behandelaar of –consulent als je last hebt van sombere gedachten of slapeloosheid, want soms kan een overstap van medicatie de mentale gezondheid verbeteren.

Invloed van de mentale gezondheid op de fysieke gezondheid

De mentale gezondheid heeft ook invloed op de fysieke gezondheid. Door een verminderde mentale gezondheid kan therapietrouw in het geding komen. Therapietrouw zorgt meestal voor een onmeetbare viral load, dit bevordert de fysieke gezondheid. Ook komt het voor dat mensen door mentale problemen minder goed voor zichzelf zorgen, ongezond eten of niet genoeg bewegen. Hierdoor kan de fysieke gezondheid achteruit gaan.

Hoe kan ik zorgen voor mijn mentale gezondheid?

Als je leeft met hiv, is het normaal dat je je soms emotioneel, bezorgd, angstig of depressief voelt, vooral als je pas net de diagnose hebt gekregen. Ontspannen, gezond eten en bewegen kunnen de klachten verlichten. Ook heeft een sociaal netwerk een positieve invloed op de mentale gezondheid. Daarnaast vinden sommige mensen meditatie of mindfulness een fijne manier om met hun mentale gezondheid bezig te zijn.

Maar als deze klachten niet weggaan moet je zeker met je hiv-behandelaar of -consulent bespreken hoe je daarbij kan worden ondersteund. Soms kan een overstap van medicatie helpen. Ook kan de behandelaar of consulent je doorverwijzen naar een (eventueel in hiv-gespecialiseerde) psycholoog of psychiater. Je kan ook bij de huisarts aangeven dat je niet lekker in je vel zit, hij of zij kan je doorverwijzen naar een praktijkondersteuner, psycholoog of psychiater.

Onderzoekers in Leiden hebben de interventie ‘Positief leven met hiv’ ontwikkeld die gratis online te volgen is. De interventie is gericht op het verminderen van somberheid bij mensen met hiv. Op www.zelfpositiefleven.nl kun je je aanmelden (de Engelstalige versie vind je hier). Je kan hier ook een test doen om te kijken hoe het ervoor staat met je mentale gezondheid. De interventie richt zich op mensen met somberheid, deze is niet bedoeld voor mensen met een depressie.

Ben je op zoek naar meer informatie over hulp bij psychische klachten en woon of werk je in Amsterdam en omgeving, neem dan contact op met de polikliniek van het kenniscentrum hiv en psychische klachten van GGZingeest (020 - 788 50 00). Als je last hebt van gedachten over zelfmoord hebt, kun je bellen of chatten met 113. Hier vind je contactgegevens van 113.

Aanbod van de Hiv Vereniging

De Hiv Vereniging biedt geen formele zorg aan, zoals gesprekken met psychologen of psychiaters. We hebben wel een ruim aanbod aan informele zorg. Deze informele zorg bestaat voornamelijk uit gesprekken met andere mensen met hiv. Dit is een aanvulling op de formele zorg. Er zijn verschillende manieren om in contact te komen met ander mensen met hiv:

De Hiv Vereniging organiseert met enige regelmaat op meerdere plekken in het land (steden met een hiv-behandelcentrum) een workshopreeks van zes bijeenkomsten voor mensen met hiv. Deelname is gratis! Hier leer je over leven met hiv en ontmoet je andere mensen met hiv.
Een face-to-face-gesprek aanvragen met iemand met hiv, of het Servicepunt bellen. Zo kun je laagdrempelig praten over leven met hiv. Het gesprek is niet bedoeld voor mensen die nog enorm worstelen met hun hiv-status. Dan is peer-counseling misschien een betere optie.
Peer-counseling aanvragen via de Hiv Vereniging. Er wordt dan een getrainde peer gezocht die bij je past, hier kun je gesprekken mee voeren over onderwerpen die voor jou belangrijk zijn. Je kan echt doorpraten met iemand die al langer leeft met hiv en die luistert vanuit ervaringsdeskundigheid en empathie.
Ook kun je je aansluiten bij een groep of regio van de Hiv Vereniging. Er zijn groepen voor families, jongeren, adolescenten, homomannen, vrouwen, mensen met een migratieachtergrond, long term survivors en heteromannen. Bekijk hier het overzicht van de groepen en wat ze te bieden hebben. De volgende regio’s zijn actief: Oost-Nederland, Amsterdam, Rotterdam, Brabant, en Limburg. Meer informatie over de regio’s vind je hier.