In het AMC loopt een studie om de effectiviteit van de vaccinatie tegen pneumokokkenziekte bij mensen met hiv te onderzoeken. Mensen met hiv krijgen vaker longontsteking door pneumokokken (pneumonie) of pneumokokkenziekte dan mensen zonder hiv. Dit kan voorkomen worden door het geven van een vaccinatie.
Pneumokokkenziekte
Een pneumokok is een bacterie (Streptococcus pneumoniae) die bijna iedereen met zich meedraagt. Er bestaan meer dan 90 typen van deze bacterie. De bacteriën bevinden zich in de neus- en keelholte. De meeste mensen krijgen er geen klachten van, maar als dit wel gebeurt kunnen ze ernstig zijn. Pneumokokken kunnen onder andere de pneumokokkenziekte veroorzaken.
Als de pneumokokken in de bloedbaan of in het zenuwstelsel komen spreekt men van invasieve pneumokokkenziekte. Dit zijn vaak ernstige ziektebeelden zoals bloedvergiftiging (sepsis) en hersenvliesontsteking (meningitis). Pneumokokkenziekte gaat niet vanzelf over. Een arts schrijft antibiotica voor. Als iemand antibiotica neemt, zijn de pneumokokken na twee dagen niet meer overdraagbaar. Door snelle behandeling worden de meeste mensen weer beter. Als iemand erg ziek is, is opname in het ziekenhuis nodig.
Een niet invasieve pneumokokkenziekte, zoals oorontsteking en longontsteking, kan uiteindelijk een invasieve pneumokokkenziekte worden als de bacterie in de bloedbaan of in het zenuwstelsel terecht komt.
Invasieve pneumokokkenziekte bij mensen met hiv
Uit recent Nederlands onderzoek door onderzoekers uit het AMC blijkt dat mensen met hiv veel meer kans hebben om invasieve pneumokokkenziekte krijgen dan mensen zonder hiv. De onderzoekers hebben gekeken hoe vaak pneumokokkenziekte de afgelopen jaren voorkwam, en hoe vaak mensen die dit kregen ook hiv hadden.
Er kwam zeven keer vaker invasieve pneumokokkenziekte voor bij mensen met hiv dan bij de algemene bevolking. Invasieve pneumonie kwam bij mensen met hiv 20 keer vaker voor dan bij een gezonde controlegroep. Risicofactoren waren een leeftijd van 60 jaar of ouder, een laag aantal CD4-cellen (lager dan 500), roken, drugsgebruik, en COPD. Ook bij mensen met een onderdrukt virus en een hoog aantal CD4-cellen kwam er vaker invasieve pneumokokkenziekte voor dan bij mensen zonder hiv.
Pneumokokkenziekte voorkomen
Door je handen met water en zeep te wassen en zakdoeken maar één keer te gebruiken verklein je de kans op overdracht van pneumokokken. Baby’s krijgen een inenting tegen pneumokokkenziekte op het consultatiebureau. Ook volwassenen kunnen gevaccineerd worden tegen pneumokokkenziekte. Het vaccin biedt een bescherming van ongeveer 90%. Of het bij iedereen even werkzaam is, is niet zeker.
Er worden twee keer vaccinaties gegeven om iemand te beschermen tegen pneumokokkenziekte. De vaccinaties worden in de bovenarm gegeven. Eerst wordt het vaccin ‘Prevenar-13’ toegediend. Ongeveer twee maanden later wordt ‘Pneumovax23’ toegediend. Pneumovax23 moet elke vijf jaar herhaald worden. Bijwerkingen zijn vergelijkbaar aan bijwerkingen van andere vaccinaties. Ernstige bijwerkingen komen zelden voor.
Richtlijn RIVM en NVHB
Op 28 februari 2018 heeft de Gezondheidsraad advies uitgebracht om ouderen vanaf 60 jaar een vaccinatie tegen pneumokokkenziekte aan te bieden. Ook zit de pneumokokkenvaccinatie in het rijksvaccinatieprogramma voor baby’s. Hiernaast worden mensen die geen milt hebben of afweerremmende medicijnen gebruiken standaard gevaccineerd. Mensen met hiv worden niet genoemd in de pneumokokkenvaccinatierichtlijn van het RIVM. In de richtlijn van de Nederlandse Vereniging van Hiv-Behandelaren (NVHB) staat dat de pneumokokkenvaccinatie in ieder geval geadviseerd wordt na eerdere longontsteking (pneumonie) of invasieve pneumokokken infectie, bij mensen met COPD en bij mensen die drugs spuiten. Het wordt niet standaard aanbevolen aan mensen met hiv. In landen als de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk wordt pneumokokkenvaccinatie wel standaard aangeboden aan mensen met hiv.
Vaccinatie en onderzoek via het AMC
Vanaf najaar 2020 ontvangen alle volwassenen van 60, 65, 70 en 75 jaar eens in de 5 jaar een uitnodiging van hun huisarts voor een pneumokokkenvaccinatie. Dit vaccin zal ook geschikt zijn voor mensen met hiv. Als je jonger bent dan 60 of niet wil wachten tot de oproep kun je het in je hiv-behandelcentrum aankaarten dat je graag de pneumokokkenvaccinatie wil krijgen. In sommige ziekenhuizen wordt de vaccinatie wel aangeboden, in andere niet. Er is helaas niet één beleid. De eerste vaccinatie zit niet in het basispakket en kost rond de € 90,-. Soms lukt het om deze kosten te declareren bij de zorgverzekeraar. Ook kun je proberen de vaccinatie vergoed te krijgen via Individuele Hulpverlening van Humanitas, maar we kunnen helaas niet garanderen dat dit lukt. Het tweede vaccin wordt door de zorgverzekering betaald.
Ook kun je je momenteel bij het AMC aanmelden voor een wetenschappelijk onderzoek waarin de effectiviteit van pneumokokkenvaccinatie bij mensen met hiv onderzocht wordt. Je krijgt dan de vaccinaties, en hierna wordt door een aantal bloedonderzoeken de effectiviteit onderzocht. De vaccins zijn gratis bij deelname aan het onderzoek, en de reiskosten worden vergoed. Als je hieraan deel wil nemen, vraag dan je hiv-behandelaar om je naar het Tropencentrum in het AMC te verwijzen, of mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of bel naar 088-0100944 (poli interne DC Klinieken) voor meer informatie. Update 16 december 2019: Er worden voor de studie alleen nog mensen gezocht met een lage afweer (minder dan 500 CD4-cellen).
Bronnen:
- Garcia Garrido HM et al. Incidence and risk factors for invasive pneumococcal disease and community-acquired pneumonia in human immunodeficiency virus-infected individuals in a high-income setting. Clinical Infectious Diseases, online ahead of print, 2019 (open access).
- Landelijke adviezen voor vaccinatie bij chronisch inflammatoire aandoeningen - RIVM
- Richtlijn NVHB
Vraag via Whatsapp 
