Gisteren verscheen een artikel in de Volkskrant waarin geschreven werd dat er op internet rondgaat dat hiv in het nieuwe coronavirus is aangetroffen. Dit is niet correct en het plaatsen van dit artikel is eerder sensatie dan delen van feiten. Het belang van neutrale berichtgeving rondom aandoeningen is essentieel in het tegengaan van stigma.
Clickbait
In het artikel wordt een hoax uitgebreid behandeld. De hoax is gebaseerd op dit artikel. In het beschreven onderzoek is de genetische code (het RNA) van het nieuwe coronavirus in kaart gebracht. Er is beschreven dat stukjes van de genetische code van hiv lijkt op stukjes van de genetische code van het nieuwe coronavirus. Dit artikel is op vrijdag gepubliceerd en het is op zaterdag al teruggetrokken. Er was geen peer-reviewing en het is niet gelukt de bevinding te reproduceren, er is dus geen enkele reden om aan te nemen dat dit waar is.
Dit wist de journalist voor het schrijven van het artikel. Toch benoemt de Volkskrant dit niet in de krantenkop. De titel luidt: ‘Sociale media in rep en roer: wat doen die stukjes hiv in het nieuwe Wuhanvirus?’. Het probleem met deze titel is dat het iets verwoord wat niet klopt en het vooral dient als clickbait. Mensen die alleen de titel lezen nemen hiermee aan dat er inderdaad hiv in het nieuwe coronavirus zit. Voor de duidelijkheid: er is geen enkel bewijs om aan te nemen dat er stukjes hiv in het nieuwe coronavirus zitten.
Het benoemen van hoaxen zonder ze direct te ontkrachten
Het probleem met het aanhalen van hoaxen in nieuwsberichten is dat het vaak onzorgvuldig gedaan wordt. Vaak ontbreekt het aan ontkrachting, of een onvolledige ontkrachting. Zoals we in dit artikel zien wordt de hoax benoemd in de titel (dat er hiv in het nieuwe coronavirus zit). Vervolgens wordt in de inleiding alleen aangehaald dat het bewijs onder vuur ligt, maar nergens wordt het gelijk ontkracht. Juist bij hoaxen is het van belang direct te ontkrachten zodat er geen verwarring kan ontstaan.
In de volgende alinea’s wordt meerdere malen dingen benoemd die niet wetenschappelijk onderbouwd zijn. Zoals in de tweede alinea, hier heeft men het over de complottheorie dat het nieuwe coronavirus door mensen is gemaakt, maar hier wordt niet bij benoemd dat dit niet aangetoond is. In de derde alinea wordt de wetenschappelijke publicatie benoemd die zogenaamd laat zien dat er stukjes hiv in het nieuwe coronavirus zitten. Dit wordt ook niet direct weerlegd. Er wordt zelfs een auteur geciteerd die stelt dat het onwaarschijnlijk zal zijn dat een virus zulke invoegingen op natuurlijke wijze heeft verkregen. Dit is een gevaarlijke aanname die nergens wordt ontkracht of bevestigd. In de alinea erna wordt zelfs een schrijver geciteerd die zegt dat het verschrikkelijk zou zijn als het klopt.
In de vijfde alinea wordt geschreven dat het fundament van het onderzoek begint te barsten, en dat het onderzoek niet gerepliceerd kan worden. Ook staat hier dat het zeer onwaarschijnlijk is dat er werkelijk stukjes hiv in het nieuwe coronavirus zouden zitten. Pas in de zevende alinea wordt benoemd dat het artikel teruggetrokken is. Dit is problematisch. Wanneer een hoax of nepnieuws genoemd wordt is het belangrijk dit direct te ontkrachten, en niet pas alinea’s verder nadat de hoax van alle kanten wordt belicht.
Meer over onderzoek naar hiv-medicatie als behandeling van het nieuwe coronavirus
Dit lees je hier op het medische blog van de Hiv Vereniging. Dit is juist geen nepnieuws, dit gaat over een studie die is gestart in China.
Stigmatiserende taal
De journalist gebruikt stigmatiserende taal rondom hiv. Hij gebruikt aidsvirus, dit kan heel vervelend zijn voor mensen met hiv. Hiv leidt bij goede behandeling helemaal niet tot aids, en het is vervelend voor mensen met hiv als er door onwetend publiek wordt aangenomen dat ze aids hebben of krijgen. Deze verouderde visie op hiv moet echt de wereld uit. Na opmerkingen vanuit de Hiv Vereniging is dit aangepast.
Hiernaast spreekt de auteur over aidsmedicatie. Aidsmedicatie bestaat niet. Aids is een syndroom dat zich op veel verschillende manieren kan presenteren, hier is niet één medicijn voor. Iemand met een longontsteking kan bijvoorbeeld voor de longontsteking behandeld worden, iemand met kanker kan bijvoorbeeld chemotherapie krijgen. Hier hebben we met de journalist over gesproken. Hij gaat dit aanpassen in hiv-medicijnen.
Ook gebruikt de auteur stigmatiserend taalgebruik rondom het nieuwe coronavirus. In 2015 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) regels opgesteld voor het geven van namen aan nieuwe virussen. Één van de regels is dat een virus niet naar een locatie vernoemd mag worden, omdat die locatie misschien altijd aan het virus gelinkt zal blijven. Toch gebruikt de auteur Wuhan-virus, in plaats van ‘het nieuwe coronavirus’ of ‘2019-nCov’. De regels van de WHO vind je hier.
Vraag via Whatsapp 
