Gewichtstoename

Momenteel vindt de virtuele AIDS2020 conferentie plaats. De Hiv Vereniging deelt het belangrijkste nieuws. Er werden een aantal presentaties over gewichtstoename door hiv-medicatie gegeven. Hieronder vind je een overzicht van de belangrijkste studies die tijdens AIS2020 gepresenteerd worden.

Onduidelijkheid over gewichtstoename

Het is nog altijd onduidelijk of en hoe hiv-medicatie voor gewichtstoename kan zorgen. Er zijn verschillende verklaringen voor gewichtstoename na het starten met hiv-medicatie. Een mogelijke oorzaak is het ‘return to health’ effect. Dit betekent dat mensen gezonder worden als ze met hiv-medicatie beginnen, en hierdoor minder ondergewicht hebben.

Gewichtstoename wordt het vaakst gezien bij mensen met een zwarte huidskleur (en dan met name bij vrouwen). Dit zou verklaard kunnen worden door een verschil in stofwisseling, eetpatroon of gewicht voor het starten met hiv-medicatie.

Er is eerder onderzoek gedaan naar gewichtstoename door hiv-medicatie. Deze studies wezen erop dat mensen die dolutegravir en TAF (tenofovir alafenamide ) slikten een grotere gewichtstoename hadden dan mensen die ander hiv-medicatie slikten. In het algemeen wordt er gewichtstoename bij het slikken van een integraseremmer (INSTI) gezien.

Gewichtstoename na switch naar TAF

Met data van 6.919 mensen uit de Verenigde Staten is een studie naar gewichtstoename gedaan bij mensen met een onderdrukt virus (viral load onder de 200). 80% van de deelnemers was man, 20% was vrouw.

Er werd gekeken of mensen die van TDF (tenofovir disoproxil) naar TAF switchten meer gewichtstoename hadden. Er zijn vier groepen gemaakt:

• Mensen die een NNRTI bleven gebruiken en naar TAF switchten
• Mensen die een PI met booster bleven gebruiken en naar TAF switchten
• Mensen die een INSTI bleven gebruiken en naar TAF switchten
• Mensen die naar een INSTI en naar TAF switchen

Er werd eerst gekeken hoeveel kg mensen gemiddeld per jaar aankwamen. Het is namelijk niet vreemd dat mensen ieder jaar een klein beetje meer wegen. Mensen die TDF slikten kwamen gemiddeld 0,42 kg per jaar aan.

Ook werd er gekeken hoeveel kg mensen aankwamen vanaf de switch van TDF naar TAF, tot 9 maanden na de switch. Zodra mensen naar TAF switchten, kwamen ze na 9 maanden gemiddeld 2,64 kg aan. Dat is veel meer dan de gewichtstoename van 0,42kg per jaar die voorheen gezien werd. De gewichtstoename was het grootst bij mensen die naar TAF en van een PI of NNRTI naar bictegravir (een INSTI) switchten. Deze mensen kwamen in 9 maanden gemiddeld 4,47 kg aan.

De gewichtstoename bleef niet toenemen, maar stopte na deze 9 maanden. Mensen kwamen na de 9 maanden na de switch gemiddeld 0,29 kg per jaar aan.

Conclusie
De conclusie van de onderzoekers is dat een switch naar TAF tot gewichtstoename leidt. Het maakt voor gewichtstoename niet uit welke andere hiv-medicatie mensen naast de TAF slikken. Na de gewichtstoename door de switch nam de gewichtstoename weer af en werd deze weer zoals voorheen.

Gewichtstoename na switch naar dolutegravir

In een studie in Kenia, Nigeria, Tanzania en Oeganda is gekeken of mensen die van andere hiv-medicatie naar dolutegravir switchten, een grotere kans hadden om aan te komen in gewicht. In de studie werden 742 mensen die geswitcht waren naar dolutegravir vergeleken met 1.212 mensen die geen hiv-medicatie of andere hiv-medicatie slikten.

Er waren relatief veel mannen in de studie, omdat er tijdelijk geen dolutegravir aan vrouwen die zwanger konden worden werd voorgeschreven. Daar lees je hier meer over.

Uit de studie bleek dat mensen die dolutegravir slikten een grotere kans hadden om overgewicht of obesitas te krijgen dan mensen die andere hiv-medicatie slikten. Mensen die dolutegravir slikten hadden namelijk 85% meer kans om overgewicht te krijgen dan mensen die geen dolutegravir slikten. Mensen die geen hiv-medicatie slikten hadden 55% minder kans om overgewicht te krijgen, dan mensen die geen dolutegravir slikten.

Ook in Swaziland werd een studie naar gewichtstoename onder 605 jongeren (leeftijd 10-19) gedaan. Er waren evenveel jongens als meisjes, en ze hadden allemaal een onderdrukt virus (viral load <200). 88% had een ‘backbone’ van tenofovir en lamivudine, 12% had een backbone van abacavir en lamivudine.

Na de switch van nevirapine (73%) en efavirenz (27%) kwamen de jongeren aan in gewicht. De jongens kwamen gemiddeld 0,64 kg/m2 aan, de meisjes kwamen gemiddeld 0,55 kg/m2 aan. Jongeren die tenofovir/lamivudine/dolutegravir slikten hadden een BMI van 0,660 kg/m2 hoger dan degenen die abacavir/lamivudine/dolutegravir slikten.

De onderzoekers wijden deze grote toename aan gewicht aan het feit dat een deel van de deelnemers dun was voor de switch. Maar ze schrijven ook dat er aandacht moet zijn voor eventuele gewichtstoename door hiv-medicatie onder jongeren.

Kleine gewichtstoename na start met doravirine

Doravirine is een non-nucleoside reverse transcriptase-remmer (NNRTI). Bij de 656 deelnemers van de DRIVE-SHIFT studie is gekeken hoeveel gewichtstoename ze hadden na de switch naar doravirine.

Na 3 jaar bleek dat 8,4% van de deelnemers in de ene arm van de studie en 7,9% van de deelnemers in de andere arm van de studie meer dan 10% van hun gewicht aan het begin van de studie waren aangekomen. 17,9% van de ene arm en 20,3% van de andere arm kwam tussen de 5% en 10% van het oorspronkelijke lichaamsgewicht aan. 29,9% van de ene arm en 33,3% van de andere arm kwam tussen de 0% en 5% aan. 43,9% en 38,4% waren niet aangekomen tijdens de studie. De rest kwam tussen de 0% en 10% aan. Hier werd dus geen grote gewichtstoename zoals bij dolutegravir gezien.

Meer gewichtstoename bij mensen met hiv dan bij mensen zonder hiv

In een onderzoek in de Verenigde Staten is bekeken of mensen met hiv meer gewichtstoename hebben dan mensen zonder hiv. Hiervoor werden data van 138.222 mensen geanalyseerd, waarvan er 8.256 hiv hadden. De mensen in de studie waren 21 jaar en ouder. Bijna 90% was man.

Aan het begin van de studie hadden mensen met hiv gemiddeld een lager BMI dan de controlegroep zonder hiv. 44% van de mensen met hiv had een normaal BMI, tegenover 24% van de mensen zonder hiv. Obesitas kwam aan het begin van de studie twee keer zo vaak voor bij mensen zonder hiv dan bij mensen met hiv.

De mensen werden 12 jaar lang opgevolgd. Na 12 jaar bleek dat het BMI van mensen met hiv 0,22 kg/m2 per jaar was gestegen, tegenover 0,06 kg/m2 van mensen zonder hiv. Dit vertaalt zich naar een drie keer zo grote gewichtstoename bij mensen met hiv.

Mensen met hiv met een normaal gewicht of ondergewicht kwamen gemiddeld 0,31 kg/m2 per jaar aan, dit was 0,20 kg/m2 per jaar bij de controlegroep zonder hiv. Mensen met hiv met overgewicht kwamen gemiddeld 0,18 kg/m2 per jaar aan, dit was 0,09 kg/m2 bij de controlegroep zonder hiv. Mensen met hiv met obesitas kwamen gemiddeld 0,07 kg/m2 per jaar aan, dit was 0,02 kg/m2 per jaar bij de controlegroep zonder hiv.

Conclusie
De onderzoekers laten weten dat de gewichtstoename van mensen met hiv significant is voor de mensen die bij de start van de studie een normaal of overgewicht hadden (dus geen obesitas). De onderzoekers benoemen dat er erg weinig vrouwen in de studie zaten, en dat ze geen verklaring hebben voor deze gewichtstoename. Volgens de onderzoekers is meer onderzoek naar gewichtstoename bij mensen met hiv nodig.

Kritiek op AIDS2020
Sinds bekend werd dat AIDS2020 plaatsvindt in San Francisco (VS) is er veel kritiek gekomen vanuit de internationale hiv-gemeenschap. Veel Amerikaanse organisaties hebben een open brief hierover ondertekend die gericht is aan de organisator van de conferentie, de IAS (International Aids Society). De voornaamste kritiek is dat de conferentie gehouden wordt in een land met inreisbeperkingen voor bepaalde gemarginaliseerde groepen binnen de hiv-community. Daarnaast is er felle kritiek op de vijandige houding van de Amerikaanse president tegen belangrijke, veelal gemarginaliseerde, groepen binnen maar ook buiten de hiv-community. Veel organisaties uit de gemeenschap zijn van menig dat zo’n belangrijke conferentie gehouden moet worden op een plek waar iedereen zich welkom voelt en veilig kan komen. Juist de belangrijkste conferentie over hiv moet voldoen aan het MIPA-principe.

Als alternatief is er een ander congres georganiseerd namelijk HIV2020, een conferentie in Mexico, georganiseerd door en voor de hiv-community. De Hiv Vereniging onderschrijft de kritiek op AIDS2020 en vindt het belangrijk om de meest gemarginaliseerde groepen binnen onze community op de eerste plaatst te zetten. Wij dragen dan ook niet actief bij aan AIDS2020. Wel doen we verslag van zowel AIDS2020 als HIV2020 omdat wij het belangrijk vinden dat de Nederlandse hiv-community de laatste updates rondom hiv en aids krijgt.

Bronnen:

• Ake J et al.
  • Weight gain and hyperglycemia during the dolutegravir transition in Africa. 23rd International AIDS Conference, abstract 3328, 2020.
• Kay A et al.
  • Optimization to dolutegravir-based ART in a cohort of virally suppressed adolescents is associated with an increase in the rate of BMI change and odds of becoming overweight. 23rd International AIDS Conference, abstract 8794, 2020.
• Kumar P et al.
  • Weight changes after switch to doravirine/lamivudine/TDF in the DRIVE-SHIFT trial. 23rd International AIDS Conference, abstract 0740, 2020.
• Mallon P et al.
  • Weight gain before and after switch from TDF to TAF. 23rd International AIDS Conference, abstract 3283, 2020.
• Silverberg M et al.
  • Changes in body mass index over time in persons with and without HIV. 23rd International AIDS Conference, abstract 8747, 2020.