Deze week verschenen er verontrustende berichten in de media over een nieuwe variant van hiv. Er werd namelijk een artikel gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science, waarin de ontdekking van deze variant werd beschreven. Ook kwam hoogleraar Peter Reiss vanmorgen op de radio en werd geïnterviewd over dit onderzoek. De Hiv Vereniging wil benadrukken dat er meer nuance nodig is, en er geen reden is tot paniek. Het gaat om een variant die in oude bloedmonsters gevonden is. De variant kan behandeld worden met hiv-medicatie en voorkómen worden met PrEP. In deze blog geven we antwoord op enkele vragen rondom de nieuwe variant.
Wat betekent dit voor mensen met hiv?
De ontdekking van deze variant heeft geen gevolgen voor mensen met hiv in Nederland. Hoogleraar Peter Reiss zegt: “We hoeven ons geen zorgen te maken, [...] er is geen paniek nodig”.
Deze variant is net zo goed te behandelen met hiv-medicatie als andere varianten, en je wordt er niet zieker van als je virus onderdrukt is. Wanneer hiv door hiv-medicatie onderdrukt wordt kun je het niet overdragen, ook niet wanneer je deze variant van het virus hebt.
Waarom is de nieuwe variant niet echt nieuw?
De nieuwe variant is onlangs ontdekt, maar is al meer dan 30 jaar geleden ontstaan. Deze variant werd gevonden in bloedmonsters die afgenomen waren van eind jaren ‘80 tot en met de jaren ‘10. De onderzoekers weten niet zeker of de variant nu nog rondgaat in Nederland, maar volgens hoogleraar Peter Reiss is de kans klein dat iemand deze variant nu nog oploopt.
Waarom is deze variant nu pas gevonden?
Onderzoekers hebben in een Europese databank met terugwerkende kracht oude bloedmonsters van mensen met hiv geanalyseerd. Daarin ontdekten ze 17 mensen met een ‘nieuwe’ variant van het virus. De nieuwe variant die werd ontdekt heet ‘VB’. VB staat voor ‘virulent subtype B’.
Het was opvallend dat 15 van de 17 mensen met de nieuwe variant uit Nederland kwamen. Vervolgens is in de data van het Athena cohort (data van Stichting Hiv Monitoring) uitgezocht hoeveel mensen in Nederland deze VB-variant hadden. Dit bleken er 92 te zijn. Deze variant is dus ontdekt bij een totaal van 109 mensen, waarvan 107 uit Nederland.
Wat is er anders aan de VB-variant?
Genetische veranderingen in dit type hiv hebben ervoor gezorgd dat deze variant schadelijker is, en dat iemand eerder hiv krijgt wanneer iemand in aanraking komt met deze variant. Je eigen immuunsysteem kan deze variant minder goed afbreken en onderdrukken.
Wanneer iemand hiv oploopt en geen hiv-medicatie neemt, heeft iemand meestal 10 jaar geen klachten tot iemand echt ziek wordt. Dit kan per persoon verschillen, sommige mensen worden veel eerder ziek en andere mensen veel later. Bij de VB-variant is de tijd tot het afweersysteem niet meer goed werkt veel korter.
In de bovenstaande afbeeldingen zie je dat bij mensen met de VB-variant het aantal CD4-cellen (dit staat voor hoe goed de afweer werkt) twee keer sneller afnam dan bij mensen met andere hiv-varianten. Mensen worden van de VB-variant dus sneller ziek, en hebben sneller een hogere hoeveelheid virus in het bloed (dus is het virus makkelijker over te dragen). Maar let op: als iemand goed behandeld wordt met hiv-medicatie en een onderdrukt virus heeft, houdt iemand een goede afweer en een hele lage hoeveelheid virus.
Hoe kan deze variant zijn ontstaan?
Dat is nog niet duidelijk. We weten dat hiv kan muteren als iemand het virus heeft maar hier geen goede (combinatie van) medicatie voor slikt. Als iemand niet therapietrouw is of geen goede combinatie slikt kan het virus bijvoorbeeld resistent worden tegen een bepaalde soort hiv-medicatie, en dan werkt deze medicatie niet meer. Maar dat is hier niet het geval. Deze mutatie is ontstaan ondanks dat mensen met hiv goed behandeld werden. Overigens geven de onderzoekers ook aan dat zo’n nieuwe variant door het goede monitoringsysteem in Nederland eerder gevonden wordt.
Is er een verband tussen deze variant en (vaccinatie tegen) het coronavirus?
Nee, er is geen verband. Deze VB-variant kan op geen enkele manier veroorzaakt zijn door het coronavirus of de vaccinatie hiertegen. Dat is nepnieuws.
Wat betekent dit voor de hiv-epidemie in Nederland?
Deze variant is ontdekt in samples van tussen de tien en dertig jaar oud. Volgens de onderzoekers is de kans heel klein dat deze variant zich nu nog verspreidt. Het is dus 'oud nieuws'. Dus ondanks dat deze variant makkelijker overdraagbaar is, verwachten we geen stijging in het aantal nieuwe infecties. Mensen met hiv in Nederland beginnen tegenwoordig heel snel met hiv-medicatie na hun diagnose. En wie goed behandeld wordt met medicatie kan het virus niet meer overdragen: niet meetbaar = niet overdraagbaar.
Wat betekent dit voor mensen zonder hiv?
Ook voor mensen zonder hiv heeft de ontdekking met terugwerkende kracht geen gevolgen. Deze variant is makkelijker overdraagbaar, maar kan ook voorkomen worden door het gebruik van PrEP en condooms. Er is dus geen reden tot paniek. Het is natuurlijk wel belangrijk om je regelmatig op hiv te laten testen als je weet dat er een kans is dat je het op zou kunnen lopen of wanneer je PrEP gebruikt.
Okee, dus niet echt nieuws. Maar wat kunnen we hiervan leren?
We zijn blij dat hiv zo goed wordt gemonitord in Nederland, en dat elke variant die wordt ontdekt uitgebreid wordt beschreven. Gelukkig heeft de ontdekking van deze nieuwe variant geen negatieve invloed op mensen met hiv in Nederland.
Voor mensen in andere landen kan het wel grote betekenis hebben dat zo’n nieuwe variant wordt ontdekt, die makkelijker overgedragen kan worden en waardoor mensen eerder ziek worden. Vooral in landen waar toegang tot hiv-medicatie en hiv-zorg niet vanzelfsprekend is. Verschillende internationale experts benadrukken dat dit onderzoek laat zien dat het belangrijk is dat mensen met hiv zo snel mogelijk gediagnosticeerd worden na het oplopen van het virus, en dat mensen zo snel mogelijk starten met hiv-medicatie als mogelijk is.
Wat vindt de Hiv Vereniging van de nieuwsberichten die nu gedeeld worden?
We vinden dat de media te sensationeel schrijft over de ontdekking van deze variant. Er wordt in de kranten de nadruk gelegd op dat deze variant heel ‘besmettelijk’ en ‘schadelijk’ is, en de berichten worden niet in de Nederlandse context geplaatst. Hierdoor zijn veel mensen met hiv in eerste instantie geschrokken door dit nieuws en draagt het bij aan de negatieve beeldvorming rondom hiv.
Sensationele krantenkoppen die we onder andere voorbij zagen komen waren:
- "Gevaarlijker variant van hiv ontdekt in Nederland” (NRC)
- “Een zeer agressieve hiv-variant gaat al dertig jaar rond in Nederland. ‘Een virus wordt niet per se milder’” (Trouw)
- “Agressieve vorm van hiv ontdekt, en die duikt ook al in ons land op” (Nieuwsblad België)
Het probleem met deze krantenkoppen is dat er wordt geschreven alsof deze variant net ontdekt is en we allemaal heel bezorgd moeten zijn dat deze nu rondgaat in Nederland. Er wordt in de sensationele krantenkoppen voorbijgegaan aan het feit dat onderzoekers aannemen dat de kans klein is dat deze variant nu nog rondgaat, en dat deze variant net zo goed behandeld kan worden als de andere varianten. Woorden als “gevaarlijk” en “agressief” horen niet thuis in de kop van een nieuwsbericht over dit onderzoek.
Het is belangrijk dat mensen met hiv in Nederland weten dat deze ‘nieuwe’ variant geen negatieve gevolgen voor hen heeft. Tot slot hoopt de vereniging dat wetenschappers vooraf nadenken over de impact van hun onderzoek, zowel positief als negatief.
Verdere vragen?
Neem contact op met het Servicepunt van de Hiv Vereniging. Het Servicepunt is bereikbaar via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of via 020 - 689 25 77 (maandag, dinsdag, donderdag van 14.00 - 22.00 uur).
Vraag via Whatsapp 
