HIV Glasgow 2020: Hiv-medicatie in de pijplijn

Gepubliceerd: 14 oktober 2020 door Redactie

Van 2 tot en met 8 oktober vond het virtuele HIV Glasgow 2020 congres plaats. Het belangrijkste nieuws wordt via de blog van de Hiv Vereniging gedeeld. Hieronder lees je een overzicht van onderzoeken naar nieuwe hiv-medicatie. Je leest hier meer over de fases van wetenschappelijk onderzoek.

hiv remmers

Afbeelding: Presentatie Chloe Orkin, Glasgow 2020

* bNab = broadly neutralising antibody / breed neutraliserend antilichaam (antilichamen die hiv neutraliseren)
* LA = long acting / langwerkend)
* IM = intramusculair (een injectie die in de spier gezet wordt)
* TAF = tenofovir alafenamide
* RPV = rilpivirine
* CAB = cabotegravir
* RAL = raltegravir
* ATV = atazanavir
* RTV = ritonavir

Er wordt onderzoek gedaan naar nieuwe klassen hiv-medicatie. Chloe Orkin van Queen Mary University of London en Barts Health NHS Trust vertelt dat er nu medicatie wordt onderzocht voor elk punt waarop hiv aangepakt kan worden. We lichten de belangrijkste middelen die momenteel onderzocht worden uit.

Bestaande klassen hiv-medicatie	Nieuwe klassen hiv-medicatie
Nucleoside/nucleotide reverse transcriptaseremmer (NRTI)	Fusieremmer
Integraseremmer (INSTI)	Breed neutraliserende antilichamen (bNab)
Niet-nucleoside/nucleotide reverse transcriptaseremmer (NNRTI)	Nucleoside transcriptase translocatieremmer (NRTTI)
Proteaseremmer (PI)	Capsideremmer
Entreeremmer	Maturatieremmer (MI)
Booster	TLR-7agonist

Duotherapie in één pil

Er zijn door de EMA momenteel twee pillen met duotherapie goedgekeurd (dolutegravir/rilpivirine en dolutegravir/lamivudine). Er wordt nog verder onderzoek gedaan naar nieuwe duotherapie:

Islatravir/doravirine
Islatravir (ISL, voorheen MK-8591) is een nieuwe klasse hiv-medicatie: het is een nucleoside transcriptase translocatieremmer (NRTTI). Islatravir wordt in combinatie met doravirine (DOR, een NNRTI) onderzocht als duotherapie. Islatravir/doravirine wordt dan dagelijks als pil genomen. De studie heet ‘Protocol 11’, en de data van 96 weken (twee jaar) van de fase 2b van het onderzoek werden gepresenteerd. Islatravir/doravirine is onderzocht bij 121 mensen die nog niet eerder hiv-medicatie hebben geslikt. Meer dan 90% was man, en driekwart had een witte huidskleur. De gemiddelde leeftijd was 29.

Na 96 weken had 90% van de deelnemers die islatravir/doravirine kregen een onmeetbaar virus, dit was vergelijkbaar met de controlegroep die hiv-behandeling met drie werkzame stoffen kreeg (triple therapie). Dit middel wordt nu in fase 3 onderzocht, en wordt ook onderzocht bij mensen met een resistent virus, en bij mensen die al eerder hiv-medicatie geslikt hebben.

Islatravir wordt ook onderzocht als langwerkende hiv-medicatie en langwerkende PrEP, bij langwerkende hiv-medicatie lees je daar meer over.

GSK254/dolutegravir
GSK254 is een nieuwe maturatieremmer die momenteel onderzocht wordt. Het middel kan mogelijk als duotherapie met dolutegravir gebruikt gaan worden. Dit onderzoek bevindt zich echter nog in fase 2, dus er is nog meer data nodig.

Langwerkende hiv-medicatie

Langwerkende medicatie is medicatie die je niet dagelijks hoeft te nemen. Het gaat bijvoorbeeld om een pil die je één keer per week of minder vaak zou kunnen nemen, of om een injectie die bijvoorbeeld om de maand, om de twee maanden, of zelfs om de zes maanden gezet zou kunnen worden. Injecties geven mogelijk minder interactie met andere medicatie dan pillen.

Cabotegravir/rilpivirine

Er is in juli 2019 goedkeuring aangevraagd bij de EMA om de injectables met cabotegravir (CAB) en rilpivirine (RPV) op de markt te brengen. Deze injecties kunnen elke maand of elke twee maanden gegeven worden. Je leest hier de data over de injecties die zijn gepresenteerd tijdens Glasgow 2020. De injecties zijn echter nog niet goedgekeurd. In de oktobervergadering van de EMA worden de injecties besproken.

Islatravir

MK-8507

MK-8507 is een nieuwe NNRTI. Ook dit middel wordt onderzocht als pil die mensen één keer per week nemen. Het middel is nu onderzocht bij 18 mannen met een witte huidskleur. Er is gekeken in welke hoeveelheid MK-8507 het best gegeven kan worden. Het onderzoek naar MK-8507 is veelbelovend maar staat nog aan het begin, er moet dus nog veel onderzoek gedaan worden. Mogelijk zal dit middel ook als injectie onderzocht worden.

Lenacapavir

Lenacapavir (LEN, voorheen GS-6207) is een capsideremmer. Capsideremmers zijn een nieuwe klasse hiv-medicatie. Dit middel wordt gegeven als een injectie in de huid, dus niet in de spier. Dit middel is in fase 1b bij 30 mensen onderzocht.

Er is gekeken bij welke dosis het middel veilig en effectief is. Het bleek dat wanneer de injectie elke 6 maanden werd gegeven, de deelnemers genoeg medicatie in hun lichaam hadden. Ook wordt dit middel onderzocht in de CAPELLA studie, met deelnemers bij wie hiv resistentie tegen verschillende soorten hiv-medicatie heeft. Hiernaast wordt het middel onderzocht in de CALIBRATE studie, waarbij lenacapavir met andere hiv-medicatie gecombineerd wordt.

Elsulfavirine

Elsulfavirine (ESV) is een nieuwe non-nucleoside reverse transcriptaseremmer (NNRTI). Dit middel wordt onderzocht in de vorm van een maandelijkse injectie in de spier of onder de huid. Dit onderzoek bevindt zich nu in fase 1.

Ook is dit middel onderzocht als pil die je wekelijks kan nemen. Deze pil is al goedgekeurd in Rusland. Mogelijk wordt er ook een combinatiepil ontwikkeld van elsulfavirine en een NRTI of INSTI.

Albuvirtide

GSK937

Breed neutraliserende antilichamen

Er wordt veel onderzoek gedaan naar de klasse breed neutraliserende antilichamen. Je lichaam maakt antilichamen (ook wel antistoffen genoemd) aan wanneer je lichaam in aanraking komt met ziekteverwekkers. Doordat antilichamen zich binden aan deze lichaamsvreemde stoffen, krijgt je immuunsysteem een signaal dat deze cellen opgeruimd moeten worden. Maar bij hiv lukt dit niet. Hiv muteert, waardoor antilichamen het virus niet meer kunnen herkennen en ons lichaam hiv niet helemaal kan opruimen.

In het laboratorium kunnen kunstmatig antilichamen gemaakt worden, die hiv wel kunnen herkennen als het gemuteerd is. In onderstaand filmpje legt onderzoeker Marit van Gils van het Amsterdam UMC uit wat breed neutraliserende antilichamen zijn, en hoe deze gebruikt kunnen worden om hiv te behandelen. Er worden verschillende antilichamen onderzocht, maar het onderzoek is nog aan het begin. Deze middelen zijn mogelijk ook geschikt als langwerkende hiv-behandeling.

Langwerkende PrEP

Ook wordt onderzocht of pre-exposure prophylaxis (PrEP) als langwerkend middel gegeven kan worden. Bij PrEP is therapietrouw extreem belangrijk, en langwerkende middelen kunnen daaraan bijdragen. Misschien is het in de toekomst mogelijk om PrEP als injectie of implantaat te krijgen.

Islatravir
Er wordt onderzocht of islatravir maandelijks in pilvorm geslikt kan worden als PrEP. Dit middel wordt onderzocht onder mannen en vrouwen tussen de 18 en 65 jaar en is in fase 2 van onderzoek. De eerste resultaten zijn positief.

Islatravir wordt ook in een implantaat onderzocht als PrEP. Dit implantaat lijkt op de Implanon NXT, een implantaat dat vrouwen als anticonceptie kunnen gebruiken. Ook hiervan zijn de eerste resultaten veelbelovend.

Niet iedereen goed vertegenwoordigd in medicatie-studies

Chloe Orkin laat zien dat niet iedereen goed vertegenwoordigd is in het onderzoek naar hiv-medicatie. Ze toont de data van een paar studies waaruit blijkt dat de gemiddelde leeftijd van deelnemers 33 is, dat maar 15% vrouw is, dat niet bekend is hoeveel transgender personen er hebben meegedaan, dat er maar 33% mensen van kleur zijn, en dat maar 9% een CD4-getal van minder dan 200 heeft. Hiernaast benoemt ze dat zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen helemaal uitgesloten zijn van deze onderzoeken.

Ze benoemt dat dit een probleem is, omdat de effectiviteit en veiligheid anders kan zijn bij vrouwen en transgender personen dan bij cisgender mannen. Ook kunnen bijwerkingen anders of erger zijn. Hiernaast kunnen de comorbiditeiten anders zijn, kan er interactie tussen de hiv-medicatie en hormonen zijn (bij transgender personen of door anticonceptie of menopauze). Hiernaast werkt hiv-medicatie anders tijdens een zwangerschap. Het duurt gemiddeld 6 jaar na de goedkeuring van een middel tot er data over de veiligheid voor het gebruikt tijdens zwangerschap bekend zijn, bij borstvoeding is dit zelfs 8 jaar.

Chloe Orkin geeft ook aan dat mensen altijd zelf de mogelijkheid moeten hebben om voor bepaalde medicatie te kiezen. Het is dus belangrijk dat medicatie onder verschillende mensen getest wordt, zodat iedereen het veilig kan gebruiken (dus ook vrouwen en kinderen). Hiernaast pleit Chloe Orkin ervoor dat de nieuwe medicatie (en dan met name langwerkende medicatie) voor iedereen ter wereld beschikbaar komt, en niet alleen voor de rijken.

Bronnen:

Ankrom W. Single doses of MK-8507, a novel HIV-1 NNRTI, reduced HIV viral load for at least a week. HIV Glasgow.
Boffito M. Long acting injectables for ART. HIV Glasgow.
Cahn P. Two-drug regimens. HIV Glasgow.
Molina J.-M. Islatravir in combination with doravirine maintains HIV-1 viral suppression through 96 weeks. HIV Glasgow.
Orkin, C. Novel ART compounds. HIV Glasgow.

Deel